Karahanlı Devleti

9. yüzyılda Karahanlılar, Orta Asya'da belirgin bir güce sahiplerdi. 10. yüzyılda Satuk Buğra Han'ın İslamiyet'i devletin resmi dini ilan etmesiyle, Karahanlı Devleti Orta Asya'daki ilk Müslüman Türk devleti oldu. Satuk Buğra Han ile birlikte 200.000 Türk ailesi de İslamiyet'i kabul etti.21 Böylelikle Orta Asya'daki güçler dengesinde İslamiyet yerini almış oldu.
Karahanlılar, İslamiyet'i sadece seçmekle kalmamış; onun diğer Türk boylarına duyurulması görevini de üstlenmişlerdir. Bu dönemde özellikle Kaşgar bölgesinde, kapsamlı İslami çalışmalar yapılmış ve eşsiz eserler yazılmıştır. Dönemin en önemli kitapları arasında, Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilik (Mutlu Kılan Bilgi) adlı eseri ve Kaşgarlı Mahmud'un Divan-ı Lügat-it Türk isimli eserleri sayılabilir. Birinci eser devlet yönetimi, ikincisi de dil bilimi alanında türlerinin ilk örnekleri olmuştur.
İslamiyet, Türkler'e yeni ufuklar açtı. 11. yüzyıl, Türkler'in İslam dünyasında gün geçtikçe güçlendiği bir dönem oldu. Tarihçilerin aktardığına göre, Hazreti Muhammed (sav)'in Müslüman Araplara "İleride bu ümmetin efendisi Türkler olacaktır" dediğine dair rivayetler dilden dile dolaşıyordu. Kaşgarlı Mahmud'un kitabının başında Türkler'e hakimiyet verildiği, herkesin Türkler'e muhtaç olduğu ve bu nedenle Türkçe öğrenmesi gerektiği yazmaktaydı.
Karahanlılar devri özellikle Türk kültür ve sanat tarihi bakımından önem taşır. Bu dönemde, yerleşim merkezlerinde camiler, köprüler, kervansaraylar ve benzeri yapılar inşa edilmiş; eğitim kurumları açılmış; Buhara ve Semerkant bilim merkezi durumuna gelmiş; Türk dili de büyük bir gelişme olanağı bulmuştur.
İlk Türk mutasavvıfı Ahmed Yesevi Karahanlılar zamanında yaşadı. Ahmed Yesevi ve halefleri, Orta Asya'da İslamiyet'e çağıran elçiler oldular; bu topraklarda İslamiyet'in yayılması için büyük çaba harcadılar. Anadolu Türk evliyalarının çoğu Ahmed Yesevi'den eğitim aldı. Ahmed Yesevi ve onun ardından gelenler Türkçeyi yaygın olarak kullandılar; böylece Türkler'in İslamiyet'i tanımalarına unutulmaz katkılarda bulundular. Bunun Türk Birliği'nin kurulması yolundaki önemli kilometre taşlarından birisi olduğu açıktır.
Karahanlı Devleti 13. yüzyılın ilk çeyreğine kadar ayakta kaldı; bu tarihteki Moğol istilaları sonucunda yıkıldı.