Kürtçe'de 31 harf vardır. Bunlar:
Büyük harfler:
A B C Ç D E Ê F G H I Î J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z
Küçük harfler:
a b c ç d e ê f g h i î j k l m n o p q r s ş t u û v w x y z
Kürtçe'de 8 sesli harf vardır:
A E Ê I Î O U Û (a e ê i î o u û)
Kürtçe'de 23 sessiz harf vardır:
B C Ç D F G H J K L M N P Q R S Ş T V W X Y Z (b c ç d f g h j k l m n p q r s ş t v w x y z)
Kürtçe'de yazılış itibariyle büyük ve küçük harfler arasında 'ı' harfi hariç fark yoktur. Büyük 'ı' harfi, 'I' şeklinde küçüğü 'i' şeklinde yazılır.
Kürtçe'deki harflerin hem telaffuzları bakımından hem de çıkış yerleri (mahreç) bakımından Türkçe'den birçok farklılığı vardır. Biz dersimizde fazla ayrıntısına girmeden önemli gördüğümüz bazı farklılıkların üzerinde duracağız.
1-Kürtçe'deki sesli harfler Türkçe'dekinden farklı olarak biraz daha uzun okunur.
2-Kürtçe'de bulunup da Türkçe'de bulunmayan harfler, Ê, Q, U, W, X harfleridir.
'Ê', 'E' harfiyle hemen hemen aynı yerden çıkar. Sadece dilin ortası yukarı doğru kavis alır.
êzing: odun êriş: saldırı
êvar: akşam bêwar: yurtsuz
bêr: kürek

'Q' için, 'K' harfinin kalın hali diyebiliriz. Boğazdan telaffuz edilir.
qam: boy qelî: kavurma
qels: güçsüz beq: kurbağa
feqî: medrese öğrencisi

'W' harfi dudakların büzülerek ileriye doğru uzatılması suretiyle çıkar.
wate: anlam werîs: urgan
welat: vatan ciwan: genç
wir: sert bakış

'X' harfi 'H' harfinin kalın hali diyebiliriz.
xurt: kuvvetli xanî: ev
xort: delikanlı berx: kuzu
baxçe: bahçe

'U' harfi Türkçe’deki “Ü”harfinin karşılığıdır.
uskere: tas Kurd: Kürt
kuştin:öldürmek guman: şüphe
gul: gül

Kürtçe'de ayrıca 'XW' diftong sesi de vardır. Kendi başına okunamaz. Ancak kelime içinde kullanılabilir. 'X' ile 'W' arasında 'I' varmış gibi değil, tek bir ses gibi okunur.
Xweda: Allah xwestin: istemek
xweydan: ter berxwedan: direniş
dilxweş: memnun

Ezberlenmesi Gereken Kelimeler
ap, mam: amca
bav: baba
bira: erkek kardeş
çûndin: gitmek
dê: anne
dotmam: amca kızı
firîn: uçmak
hatin: gelmek
kal: dede
kirin: yapmak
lênûsk: defter
met, bîbî: hala
nivîsandin: yazmak
pênûs: kalem
pîrik: nine
pirtûk: kitap
pirtûkxane: kütüphane
pismam: amca oğlu
vexwarin: içmek
xal: dayı
xaltî: Teyze
xwarin: yemek
xwendin: okumak
xwişk: kız kardeş

ZAMİRLER
Zamirler bilindiği gibi isimlerin yerini alan sözcüklerdir. Kürtçe'de zamirin karşılığı;
İsim = Nav Yer = Cîh.
Zamir de ismin yerini alan anlamında Cînavk olarak isimlendirilmiştir.
Biz zamirleri anlatırken ayrıntıya girmeden, konuşmada pratik olarak, işimizi kolaylaştıracak noktaları üzerinde duracağız. Bütün zamirler üstünde de durmayacağız. Kürtçe'de zamirler 11 gruba ayrılır.
1-Şahıs Zamirleri (Cînavkên Kesane) 2-Dönüşlü Zamir (Cînavka Vegerok)
3-Ek Şeklindeki Zamir (Cînavka Qertafi) 4-İyelik Zamiri (Cînavka Xwedîtiyê)
5-Yakınlaştırma Zamiri(Cînavka Berbihevîn) 6-Bağlaç Zamiri (Cînavka Girekî)
7-Bileşik Zamirler (Cînavkên Lihevxistî) 8-Belirtisiz Zamirler (Cînavkên Nebinavkirî)
9-Bitişik Zamir (Cînavkên Pêvebestî) 10-Soru Zamirleri (Cînavkên Pirsiyarî)
11-İşaret Zamirleri (Cînavkên Şanîdanê)

1-ŞAHIS ZAMİRLERİ:
Zamirler içinde en önemlileri kişi/şahıs zamirleridir.
Şahıs zamirleri iki gruptur.
1.Grup: 2.Grup
Ez Min Ben
Tu Te Sen
Ew Wî (er.)/Wê(byn) O
Em Me Biz
Hûn We Siz
Ew Wan Onlar
1. grup zamirler sade zamirlerdir. 2. grup zamirler bükümlüdür. 2. grup zamirlerde cinsiyet ayırımı vardır. 3. tekil şahısta yani O' da 'Wî' erkekler için 'Wê' bayanlar için kullanılır. Yine 1. grupta 3. tekil şahıs ile yani O (ew), 3. çoğul şahıs aynıdır. Bunların farkı yaptıkları fiilde görülür. Bunları birer örnek ile açıklayalım:
Ez fêra xwe dixebitim : Ben dersime çalışıyorum. Min go :Ben dedim.
Tu kovar naxwazî? : Sen dergi istemiyor musun? Te sêv xwariye :Sen elma yemişsin.
Ew çû malê : O eve gitti. Wî defter xwest :O defter istemîş.(erk)
Emê pirtûk bixwînin : Biz kitap okuyacağız. Wê go çi?: O ne dedi? (byn.).
Hûn çi dikin? : Siz ne yapıyorsunuz? Me pênûs stendiye :Biz kalem almışız.
Ew çûn malê : Onlar eve gitti. We çi dî?: Siz ne gördünüz.
Wan nedî : Onlar görmediler.
İkinci grup şahıs zamirleri sadece bazı fiilerin geçmiş zaman çekimlerinde özne olarak kullanılabilirler. Gelecek zaman ve şimdiki zamanda kullanılmazlar.
Yukarıda verilen zamirlerle beraber ezberlenecek kelimeler:;
xanî : ev
dar : ağaç
sêv : elma
mişmiş : kaysı
daristan :orman
piling : kaplan
şêr :erkek aslan
şepal : dişi aslan
gur : kurt
kovar : dergi
komele : dernek
rûpel : sayfa
pel :yaprak
helbest : şiir
çîrok : hikaye
nivîs :yazı
nivîsandin: yazmak
xwendin :okumak

ALIŞTIRMA
Aşağıdaki cümleleri Türkçe'ye çeviriniz.
Ez çûm ba Alî:…………………. Tu dixwî?:………………………
Ew naçe kuçê:…………………. Em helbest dixwînin……………
Hûn diçin Komelê?……………. Ew naçin kuçê.............................
Aşağıdaki cümleleri Kürtçe'ye çeviriniz.
Ben hikaye okudum…………………. Sen ne yapmışsın?................…………
O elma yemîş(erkek için)……………….. Biz görmedik………………………...
Siz yediniz mi?.................................... Onlar görmediler……………………..

ZAMİRLER
Zamirler bilindiği gibi isimlerin yerini alan sözcüklerdir. Kürtçe'de zamirin karşılığı;
İsim = Nav Yer = Cîh.
Zamir de ismin yerini alan anlamında Cînavk olarak isimlendirilmiştir.
Biz zamirleri anlatırken ayrıntıya girmeden, konuşmada pratik olarak, işimizi kolaylaştıracak noktaları üzerinde duracağız. Bütün zamirler üstünde de durmayacağız. Kürtçe'de zamirler 11 gruba ayrılır.
1-Şahıs Zamirleri (Cînavkên Kesane) 2-Dönüşlü Zamir (Cînavka Vegerok)
3-Ek Şeklindeki Zamir (Cînavka Qertafi) 4-İyelik Zamiri (Cînavka Xwedîtiyê)
5-Yakınlaştırma Zamiri(Cînavka Berbihevîn) 6-Bağlaç Zamiri (Cînavka Girekî)
7-Bileşik Zamirler (Cînavkên Lihevxistî) 8-Belirtisiz Zamirler (Cînavkên Nebinavkirî)
9-Bitişik Zamir (Cînavkên Pêvebestî) 10-Soru Zamirleri (Cînavkên Pirsiyarî)
11-İşaret Zamirleri (Cînavkên Şanîdanê)

1-ŞAHIS ZAMİRLERİ:
Zamirler içinde en önemlileri kişi/şahıs zamirleridir.
Şahıs zamirleri iki gruptur.
1.Grup: 2.Grup
Ez Min Ben
Tu Te Sen
Ew Wî (er.)/Wê(byn) O
Em Me Biz
Hûn We Siz
Ew Wan Onlar
1. grup zamirler sade zamirlerdir. 2. grup zamirler bükümlüdür. 2. grup zamirlerde cinsiyet ayırımı vardır. 3. tekil şahısta yani O' da 'Wî' erkekler için 'Wê' bayanlar için kullanılır. Yine 1. grupta 3. tekil şahıs ile yani O (ew), 3. çoğul şahıs aynıdır. Bunların farkı yaptıkları fiilde görülür. Bunları birer örnek ile açıklayalım:
Ez fêra xwe dixebitim : Ben dersime çalışıyorum. Min go :Ben dedim.
Tu kovar naxwazî? : Sen dergi istemiyor musun? Te sêv xwariye :Sen elma yemişsin.
Ew çû malê : O eve gitti. Wî defter xwest :O defter istemîş.(erk)
Emê pirtûk bixwînin : Biz kitap okuyacağız. Wê go çi?: O ne dedi? (byn.).
Hûn çi dikin? : Siz ne yapıyorsunuz? Me pênûs stendiye :Biz kalem almışız.
Ew çûn malê : Onlar eve gitti. We çi dî?: Siz ne gördünüz.
Wan nedî : Onlar görmediler.
İkinci grup şahıs zamirleri sadece bazı fiilerin geçmiş zaman çekimlerinde özne olarak kullanılabilirler. Gelecek zaman ve şimdiki zamanda kullanılmazlar.
Yukarıda verilen zamirlerle beraber ezberlenecek kelimeler:;
xanî : ev
dar : ağaç
sêv : elma
mişmiş : kaysı
daristan :orman
piling : kaplan
şêr :erkek aslan
şepal : dişi aslan
gur : kurt
kovar : dergi
komele : dernek
rûpel : sayfa
pel :yaprak
helbest : şiir
çîrok : hikaye
nivîs :yazı
nivîsandin: yazmak
xwendin :okumak

ALIŞTIRMA
Aşağıdaki cümleleri Türkçe'ye çeviriniz.
Ez çûm ba Alî:…………………. Tu dixwî?:………………………
Ew naçe kuçê:…………………. Em helbest dixwînin……………
Hûn diçin Komelê?……………. Ew naçin kuçê.............................
Aşağıdaki cümleleri Kürtçe'ye çeviriniz.
Ben hikaye okudum…………………. Sen ne yapmışsın?................…………
O elma yemîş(erkek için)……………….. Biz görmedik………………………...
Siz yediniz mi?.................................... Onlar görmediler……………………..

Bir önceki derste zamirlerde kalmıştık. (bk. Mizgîn 16. sayı). Şahıs zamirlerini incelemiş, örneklerimizi vermiştik. Bu dersimizde de zamirleri işlemeye devam edeceğiz. Bu ayki konumuz işaret zamirleri.

2-İŞARET ZAMİRLERİ (CÎNAVKÊN ŞANÎDANÊ)
İşaret zamirleri bir nesnenin yerini göstermeye yarar. İşaret zamirleri de şahıs zamirleri gibi iki gruba ayrılır. Basit İşaret Zamirleri ve Bükümlü İşaret Zamirleri olarak. Yine bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı vardır.

a) Basit işaret zamiri iki tanedir. Bunlar:
"ev" ve "ew" dir. Kürtçede "V" harfi bulunan zamirler yakını, "W" harfi bulunan zamirler uzağı gösterir. Kürtçede iki mesafe vardır. Uzak ve yakın. Bu noktada Kürtçede:
"ev": bu, "ew": "o" yu gösterir. Türkçedeki "şu" yoktur. "şu"nun yerine yine "ew" kullanılır. Bu temelde yakındaki bir nesne için "ev" uzaktaki bir nesne içn "ew" kullanılır. Ayrıca Kürtçede tek başlarına kullanıldığında isimlerin çoğulu belli değildir. Bunu daha önce şahıs zamirlerini işlerken belirtmiştik. Çoğulluk (piranetî) tekillik (yekanetî) yüklemden anlaşılır.
Ev dirêj e: Bu uzundur. Ev dirêj in: Bunlar uzundur. Ew baş e: O iyidir. Ew baş in: Onlar iyidir
Basit işaret zamirlerinde cinsiyet farkı yoktur.

b) * Bükümlü İşaret Zamirleri cümle içerisinde çeşitli haller alırlar. Bu haller ancak pratik ile doğru bir şekilde öğrenilebilinir.
* Basit İşaret zamirlerinden farklı olarak çoğulları da belirten zamirler vardır.
* Bükümlü İşaret Zamirleri, (geçen derste de gördük) Bükümlü Şahıs zamirleri gibi sadece geçmiş zamanda kullanılır.
* Bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı sadece tekillerde vardır.
Eriller (er) "Î" ile dişiller (d) "Ê" harfiyle anlaşılır.
"vî" : bu, "wî" : o yu belirtir. Tabiki eriller için. Çünkü yukarıda da belirtildiği gibi " Î " harfi vardır.
"vê" : bu, "wê " : o yu belirtir. Dişiller için. Çünkü " Ê " harfi vardır.
"van": bunlar, "wan" onlar sözcüklerinin karşılığıdır.
vî neda : bu vermedi (er) vê xwar : bu yedî (d) wî go : o dedi (er)
wê xwend : o okudu (d) van dî : bunlar gördüler wan vexwar : onlar içtiler.

ÖRNEKLER:
Ev çû mal : Bu eve gitti Ew çi dixwîne? : O ne okuyor?
Ev kurê kî ne? : Bunlar kimin oğulları? Ew derew nakin : Onlar yalan söylemez
Vî erdê xwe ajot : Bu toprağını sürdü (er) Vê malê paqij kir : Bu evî temizledi (d)
Wî çi xwar? : O ne yedî? (er) Wê pênûsê negirt : O kalemi almadı (d)
Van kî kuşt : Bunlar kimi öldürdü? Wan erebê şûştin : Onlar arabayı yıkadı

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Tîp: Harf Kîte: Hece Bêje: Kelime Hevok: Cümle
Serbend: Paragraf Şemî: Cumartesi Yekşem: Pazar Duşem: Pazartesi
Sêşem: Salı Çarşem: Çarşamba Pêncşem :Perşembe În:Cuma
Rûniştin:Oturmak Rabûn: Kalkmak Bazdan: Koşmak Meşîn:Yürümek
Şûştin: Yıkamak Mizgîn: Müjde Kom: Grup Civak: Toplum
Dilovan: Rahman Dilovîn: Rehîm Bihişt: Cennet Dojeh:Cehennem
Ferîşte: Melek

Bir önceki derste zamirlerde kalmıştık. (bk. Mizgîn 16. sayı). Şahıs zamirlerini incelemiş, örneklerimizi vermiştik. Bu dersimizde de zamirleri işlemeye devam edeceğiz. Bu ayki konumuz işaret zamirleri.

2-İŞARET ZAMİRLERİ (CÎNAVKÊN ŞANÎDANÊ)
İşaret zamirleri bir nesnenin yerini göstermeye yarar. İşaret zamirleri de şahıs zamirleri gibi iki gruba ayrılır. Basit İşaret Zamirleri ve Bükümlü İşaret Zamirleri olarak. Yine bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı vardır.

a) Basit işaret zamiri iki tanedir. Bunlar:
"ev" ve "ew" dir. Kürtçede "V" harfi bulunan zamirler yakını, "W" harfi bulunan zamirler uzağı gösterir. Kürtçede iki mesafe vardır. Uzak ve yakın. Bu noktada Kürtçede:
"ev": bu, "ew": "o" yu gösterir. Türkçedeki "şu" yoktur. "şu"nun yerine yine "ew" kullanılır. Bu temelde yakındaki bir nesne için "ev" uzaktaki bir nesne içn "ew" kullanılır. Ayrıca Kürtçede tek başlarına kullanıldığında isimlerin çoğulu belli değildir. Bunu daha önce şahıs zamirlerini işlerken belirtmiştik. Çoğulluk (piranetî) tekillik (yekanetî) yüklemden anlaşılır.
Ev dirêj e: Bu uzundur. Ev dirêj in: Bunlar uzundur. Ew baş e: O iyidir. Ew baş in: Onlar iyidir
Basit işaret zamirlerinde cinsiyet farkı yoktur.

b) * Bükümlü İşaret Zamirleri cümle içerisinde çeşitli haller alırlar. Bu haller ancak pratik ile doğru bir şekilde öğrenilebilinir.
* Basit İşaret zamirlerinden farklı olarak çoğulları da belirten zamirler vardır.
* Bükümlü İşaret Zamirleri, (geçen derste de gördük) Bükümlü Şahıs zamirleri gibi sadece geçmiş zamanda kullanılır.
* Bükümlü işaret zamirlerinde cinsiyet farkı sadece tekillerde vardır.
Eriller (er) "Î" ile dişiller (d) "Ê" harfiyle anlaşılır.
"vî" : bu, "wî" : o yu belirtir. Tabiki eriller için. Çünkü yukarıda da belirtildiği gibi " Î " harfi vardır.
"vê" : bu, "wê " : o yu belirtir. Dişiller için. Çünkü " Ê " harfi vardır.
"van": bunlar, "wan" onlar sözcüklerinin karşılığıdır.
vî neda : bu vermedi (er) vê xwar : bu yedî (d) wî go : o dedi (er)
wê xwend : o okudu (d) van dî : bunlar gördüler wan vexwar : onlar içtiler.

ÖRNEKLER:
Ev çû mal : Bu eve gitti Ew çi dixwîne? : O ne okuyor?
Ev kurê kî ne? : Bunlar kimin oğulları? Ew derew nakin : Onlar yalan söylemez
Vî erdê xwe ajot : Bu toprağını sürdü (er) Vê malê paqij kir : Bu evî temizledi (d)
Wî çi xwar? : O ne yedî? (er) Wê pênûsê negirt : O kalemi almadı (d)
Van kî kuşt : Bunlar kimi öldürdü? Wan erebê şûştin : Onlar arabayı yıkadı

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Tîp: Harf Kîte: Hece Bêje: Kelime Hevok: Cümle
Serbend: Paragraf Şemî: Cumartesi Yekşem: Pazar Duşem: Pazartesi
Sêşem: Salı Çarşem: Çarşamba Pêncşem :Perşembe În:Cuma
Rûniştin:Oturmak Rabûn: Kalkmak Bazdan: Koşmak Meşîn:Yürümek
Şûştin: Yıkamak Mizgîn: Müjde Kom: Grup Civak: Toplum
Dilovan: Rahman Dilovîn: Rehîm Bihişt: Cennet Dojeh:Cehennem
Ferîşte: Melek

3- İYELİK ZAMİRLERİ (CÎNAVKÊN XWEDÎTIYÊ)
İyelik zamirleri daha çok diğer zamirlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Kendi başlarına iyelik zamirleri yoktur. İsim takısı ve bazı nesne zamirleri bir araya gelerek iyelik zamirlerini oluştururlar. Üç isim takısı vardır. Buların aracılığıyla sahiplik (xwedîtî) oluyor. İyelik sahiplik demektir. Bu isim takıları -a, -ê, -ên dîr. Kürtçe'de bunlara Veqetandek deniliyor.
Daha önce de belirtildiği gibi Kürtçe de kelimelerde cinsiyet farkı vardır. Dişil (D) kelimeler için -a isim takısı, Eril(E) kelimeler için -ê isim takısı kullanılır. Çoğul için de -ên isim takısı kullanılır. Çoğulda cinsiyet farkı yoktur.

Erillere Örnek;
O benim babamdır: Ew Bav(ê) min e
Alinin dayısı gitti mi?: Xal(ê) Elî çû?
Dişillere Örnek;
O senin bacın mı?: Ew xwişk(a) te ye?
Halam geliyor : Met(a) min tê
Çoğullara örnek;
Onlar senin bacıların mı?: Ew Xwişk(ên) te ne?
Sizin dayılar :Xal(ên) we
Bu isim takıları eğer sonuna geldikleri kelime sesli bir harfle bitiyorsa "y" kaynaştırma harfi alırlar.
ÖRN; (Erkek) Kardeşim:Bira(y)ê Min
Onun Teyzesi:Xaltî(y)a
Wî/Wê Senin Mektupların :Name(y)ên Te
Teyze, hala, dayı, baba gibi cinsiyetleri belli olanların kelimeler dışında, diğer cinsiyet vehmedilemeyecek kelimeler içinde cinsiyet ifade eden isim takısı gelir.
ÖRN: Onların ağacı: Dar(a) Wan
Defter Yaprağı: Pel(ê) Defter
Ağaç ve yaprağın herhangi bir cinsiyeti olamaz ama Kürtçe'de her kelimenin bir cinsiyeti vardır. Bunların cinsiyetleri ile ilgili belli kurallar olmakla birlikte her zaman kurallarla bilinemeyebiliyor. Zaten biz daha önce de belirtildiği gibi ayrıntılara inmeyeceğiz. Ancak şunu diyebiliriz ki pratik yaparak bu sorun aşılır.
ÖRNEKLER:
Benim gömleğim büyüktür: Îşligê min mezin e
Kapım herkese açık: Deriyê min li herkesê vekiriye
Kalemin nerede? : Pênûsa te li ku ye?
Senin ismin ne? : Navê te çi ye?
Onun aklı çalışıyor: Heşê wî/wê dixebite
Onun arkadaşı geldi mi?:Hevalê/a wî/wê hat?
Bizim Evimiz köydedir: Mala me li gund e
Öğretmenimiz bilgilidir:Mamosteyê/ya me zana ye
Sizin okul büyük mü?: Dibistana we mezin e
Sizin ülkeniz soğuktur :Welatê we sar e
Onların tarlası kıraçtır: Zeviyê wan beyar e.
Onların duvarları eğrildi:Duwarê wan xera bû

ALIŞTIRMALAR:
Pisîka min çû……………
Kûçikên te kanên?.........
Paceya wî sor e…………
Derziya wê şikiya……….
Şekirê me qediya…….
Gelê Kurd jîr e……………
Baxçê wan nexweş e…………
Kovara we kîjan e?.............
Evimiz güzeldir………
Ayakkabın var mı?............
Onun defterleri yırtıktır (E)……
Onun elbisesi yenidir (D)………
Ülkemiz cennet gibidir……..
Bizim atımız iyidir……..
Caminiz çok güzel……………
Onların develeri var…………..

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Perçekirî :Yırtık
Sol: Ayakkabı
Pace:Pencere
Derî: Kapı
Duwar :Duvar
Ban: Dam
Xweşik :Güzel
Qerçil: Çirkin
Dirêj :Uzun
Kin: Kısa
Teng: Dar
Fireh: Geniş
Mizgeft:Cami
Dergeh: Tekke
Dêr: Kilise
Kenişte: Havra
Parêzgeh: Tapınak
Çêlek: İnek
Ga: Öküz
Hêstir: Katır
Hesp : At
Pisîk: Kedi
Kûçik: Köpek

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
Ev keça kî ye?...................... : Bu kimin kızıdır
Wan duwar xera kirin............ : Onlar duvarı yıktılar
Vê mal şewitand…..........….. : Bu ev yaktı (D)
Ev kin in................................ : Bunlar kısadır
Ew ranabin…………........… : Onlar kalkmıyor
Wî nenivîsand……….......… : O yazmadı (E)
Wê xwarin danî…….........… : O yemeği serdi (D)
Vî go çi?................................ : Bu ne dedi? (D)
Ew roja înê tê………............ : O Cuma günü geliyor
Van pênûs nedan....................: Bunlar kalem vermediler
O ata bindi……………......... : Ew li hesp suwar bû
O elbiseleri yıkadı………..... : Ew cilan şûşt
Bu çok uzun……………..… : Ev pir dirêj e
Bunlar geldi mi?.................... : Van hatin
Onlar kim?............................. : Ew kî ne?
Onlar ne yaptı?...................... : Wan çi kir?
Bunlar yazdı……………….. : Ev nivisandin
Bu süt aldı (d)……………....: Vê şîr girt
O su istemedi (e)……………: Wî av nexwest
Bu halıyı kaldırdı (e)………. : Vî xaliyê ra kir

NOT 1: "E" Eril'in, "D" dişil'in kısaltmasıdır.
NOT 2: Bazı kelimelerin iyelik eklerinin E-D'likleri kelimenin sahibine göre E-D olduğu anlaşılır. Örneğin arkadaş kelimesinin E-D olarak tanımlanması arkadaşın erkek mi, kadın mı olmasına bağlıdır. Aynı şekilde öğretmen, doktor, müdür, mühendis vs. kelimeleri de bunlardandır. Öğretmen erkek ise E, kadın ise D eki alır. O yüzden verilen örnekte " Hevalê/a ", " Mamosteyê/ya " gibi ayrılarak verilmiştir.
NOT 3: Daha önceki dersimizde gördüğümüz gibi 2. grup Şahıs Zamirlerinden 3. tekil şahıs "O" da E-D ayrımı vardır. Bu yüzden yukarıda türkçe karşılığı "O" olanların karşılıkları "Wî/Wê" şeklinde yazılmıştır.

3- İYELİK ZAMİRLERİ (CÎNAVKÊN XWEDÎTIYÊ)
İyelik zamirleri daha çok diğer zamirlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Kendi başlarına iyelik zamirleri yoktur. İsim takısı ve bazı nesne zamirleri bir araya gelerek iyelik zamirlerini oluştururlar. Üç isim takısı vardır. Buların aracılığıyla sahiplik (xwedîtî) oluyor. İyelik sahiplik demektir. Bu isim takıları -a, -ê, -ên dîr. Kürtçe'de bunlara Veqetandek deniliyor.
Daha önce de belirtildiği gibi Kürtçe de kelimelerde cinsiyet farkı vardır. Dişil (D) kelimeler için -a isim takısı, Eril(E) kelimeler için -ê isim takısı kullanılır. Çoğul için de -ên isim takısı kullanılır. Çoğulda cinsiyet farkı yoktur.

Erillere Örnek;
O benim babamdır: Ew Bav(ê) min e
Alinin dayısı gitti mi?: Xal(ê) Elî çû?
Dişillere Örnek;
O senin bacın mı?: Ew xwişk(a) te ye?
Halam geliyor : Met(a) min tê
Çoğullara örnek;
Onlar senin bacıların mı?: Ew Xwişk(ên) te ne?
Sizin dayılar :Xal(ên) we
Bu isim takıları eğer sonuna geldikleri kelime sesli bir harfle bitiyorsa "y" kaynaştırma harfi alırlar.
ÖRN; (Erkek) Kardeşim:Bira(y)ê Min
Onun Teyzesi:Xaltî(y)a
Wî/Wê Senin Mektupların :Name(y)ên Te
Teyze, hala, dayı, baba gibi cinsiyetleri belli olanların kelimeler dışında, diğer cinsiyet vehmedilemeyecek kelimeler içinde cinsiyet ifade eden isim takısı gelir.
ÖRN: Onların ağacı: Dar(a) Wan
Defter Yaprağı: Pel(ê) Defter
Ağaç ve yaprağın herhangi bir cinsiyeti olamaz ama Kürtçe'de her kelimenin bir cinsiyeti vardır. Bunların cinsiyetleri ile ilgili belli kurallar olmakla birlikte her zaman kurallarla bilinemeyebiliyor. Zaten biz daha önce de belirtildiği gibi ayrıntılara inmeyeceğiz. Ancak şunu diyebiliriz ki pratik yaparak bu sorun aşılır.
ÖRNEKLER:
Benim gömleğim büyüktür: Îşligê min mezin e
Kapım herkese açık: Deriyê min li herkesê vekiriye
Kalemin nerede? : Pênûsa te li ku ye?
Senin ismin ne? : Navê te çi ye?
Onun aklı çalışıyor: Heşê wî/wê dixebite
Onun arkadaşı geldi mi?:Hevalê/a wî/wê hat?
Bizim Evimiz köydedir: Mala me li gund e
Öğretmenimiz bilgilidir:Mamosteyê/ya me zana ye
Sizin okul büyük mü?: Dibistana we mezin e
Sizin ülkeniz soğuktur :Welatê we sar e
Onların tarlası kıraçtır: Zeviyê wan beyar e.
Onların duvarları eğrildi:Duwarê wan xera bû

ALIŞTIRMALAR:
Pisîka min çû……………
Kûçikên te kanên?.........
Paceya wî sor e…………
Derziya wê şikiya……….
Şekirê me qediya…….
Gelê Kurd jîr e……………
Baxçê wan nexweş e…………
Kovara we kîjan e?.............
Evimiz güzeldir………
Ayakkabın var mı?............
Onun defterleri yırtıktır (E)……
Onun elbisesi yenidir (D)………
Ülkemiz cennet gibidir……..
Bizim atımız iyidir……..
Caminiz çok güzel……………
Onların develeri var…………..

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Perçekirî :Yırtık
Sol: Ayakkabı
Pace:Pencere
Derî: Kapı
Duwar :Duvar
Ban: Dam
Xweşik :Güzel
Qerçil: Çirkin
Dirêj :Uzun
Kin: Kısa
Teng: Dar
Fireh: Geniş
Mizgeft:Cami
Dergeh: Tekke
Dêr: Kilise
Kenişte: Havra
Parêzgeh: Tapınak
Çêlek: İnek
Ga: Öküz
Hêstir: Katır
Hesp : At
Pisîk: Kedi
Kûçik: Köpek

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
Ev keça kî ye?...................... : Bu kimin kızıdır
Wan duwar xera kirin............ : Onlar duvarı yıktılar
Vê mal şewitand…..........….. : Bu ev yaktı (D)
Ev kin in................................ : Bunlar kısadır
Ew ranabin…………........… : Onlar kalkmıyor
Wî nenivîsand……….......… : O yazmadı (E)
Wê xwarin danî…….........… : O yemeği serdi (D)
Vî go çi?................................ : Bu ne dedi? (D)
Ew roja înê tê………............ : O Cuma günü geliyor
Van pênûs nedan....................: Bunlar kalem vermediler
O ata bindi……………......... : Ew li hesp suwar bû
O elbiseleri yıkadı………..... : Ew cilan şûşt
Bu çok uzun……………..… : Ev pir dirêj e
Bunlar geldi mi?.................... : Van hatin
Onlar kim?............................. : Ew kî ne?
Onlar ne yaptı?...................... : Wan çi kir?
Bunlar yazdı……………….. : Ev nivisandin
Bu süt aldı (d)……………....: Vê şîr girt
O su istemedi (e)……………: Wî av nexwest
Bu halıyı kaldırdı (e)………. : Vî xaliyê ra kir

NOT 1: "E" Eril'in, "D" dişil'in kısaltmasıdır.
NOT 2: Bazı kelimelerin iyelik eklerinin E-D'likleri kelimenin sahibine göre E-D olduğu anlaşılır. Örneğin arkadaş kelimesinin E-D olarak tanımlanması arkadaşın erkek mi, kadın mı olmasına bağlıdır. Aynı şekilde öğretmen, doktor, müdür, mühendis vs. kelimeleri de bunlardandır. Öğretmen erkek ise E, kadın ise D eki alır. O yüzden verilen örnekte " Hevalê/a ", " Mamosteyê/ya " gibi ayrılarak verilmiştir.
NOT 3: Daha önceki dersimizde gördüğümüz gibi 2. grup Şahıs Zamirlerinden 3. tekil şahıs "O" da E-D ayrımı vardır. Bu yüzden yukarıda türkçe karşılığı "O" olanların karşılıkları "Wî/Wê" şeklinde yazılmıştır.

Zamirlere devam edeceğiz ama ayrıntılara girmeyeceğiz. Çünkü bunlar daha çok teknik tabirler, tanımlamalar gerektiren konulardır. Bu da bizi ders formatımızın ve amacımızın dışına itecektir. Sadece isimlerini ve hangi sözcükleri kapsadığını bir-iki örnekle açıklamakla yetineceğiz.

4-Dönüşlü Zamir (Cînavka Vegerok)
Kürtçede dönüşlü zamire tek örnek vardır o da 'xwe' dir. 'Xwe' nin Türkçe karşılığı 'kendi'dir. 'Xwe' cümle içinde sadece nesne olarak kullanılır, özne olarak kullanılmazlar. Yapılan fiil kendisini etkiler. Yani öznenin etkisi kendine dönüyorsa bu dönüşlü zamirdir (Cînavka Vegerok). Dönüşlü Zamirde cinsiyet farkı yoktur. Yani nötrdür. Yine Dönüşlü Zamirde çoğulluk, tekillik yoktur. Kendisiyle beraber anılan öznenin tekil-çoğul durumuna göre belirlenir.
Ben kendim yıkandım: Min xwe şûşt. Özne 'ben'dir, yani 'min'dır. Nesne yani yıkanan kendidir, 'xwe'dir.
O kendini gördü mü?: Wî / Wê xwe dî? Özne 'O'dur yanî 'Wî/Wê'dır. 'Wî'nin erkekler için 'O' 'Wê'nın dişiler için 'O' olduğunu daha önce belirtmiştik.
Ayşe kendi elbisesini dikti: Eyşeyê cilê xwe dirût. Özne Ayşe, nesne kendi yani 'xwe'dir.
Hasan kendi elini kesti: Hesen destê xwe birand. Özne Hasan'dır. Bu iki cümlede (Ayşe ve Hasan kelimelerinin geçtiği cümleler) görüldüğü gibi 'xwe' nötr dür. Yani cinsiyet farkı yoktur.
Sen kendini yordun: Te xwe betiland. Özne 'Te'dir, yani sen. 'Xwe' burada da nesnedir.
Biz kendimizi yorduk: Me xwe betiland. Cümlede görüldüğü gibi 'xwe' de çoğul ek yoktur. Fiilde de çoğulluk farkı yoktur.
Onlar kendilerini yormadılar: Wan xwe nebetiland. Bu cümlede de Özne onlar yani 'Wan' nesne de 'xwe'dır.

5-Ek Şeklindeki Zamir (Cînavka Qertafî)
Bu zamir 3. tekil şahsın yerini alır. Türkçede buna örnek yoktur. Zaten kendisi bir ektir. Bu ek nötrdür yani bu ekin cinsiyeti yoktur. Ona kelimesini kısaltır. Bu ek 'ê' ekidir. Bu daha çok süreç içerisinde kullanıla kullanıla kısalmış kelimelere örnektir. Kürtçede bu tür kullanılışlara sıkça rastlanır. Örneğin bugün kelimesi aslında 'ev roj' iken, süreç içerisinde 'îro' ya dönüşmüştür.
Ben ona söyledim: Min got wî/wê….. Min gotê Sen Batman'a gittin mi?: Tu çûy Batmanê…. Tu çûyê? Burada 'y' kaynaştırma harfidir.
Onlar ona okudu: Wan xwende wî/wê… Wan xwendê
Biz ona sattık: Me firote wî/wê… Me firotê

6-Yakınlaştırma Zamirleri (Cînavkên Berbihevîn)
İki tane yakınlaştırma zamiri vardır. Bunlar 'hev' ve 'êk' dır. Bu zamirler tekil için kullanılmazlar. Çünkü isminden de anlaşılacağı gibi birbirine yaklaştırmaya yarıyor. Yaklaştırılacak şey de en az iki adet olacağına göre tekil değil çoğulu adlandırır. 'êk' zamiri Doğulu Kürtler tarafından kullanılır. Kuzeyli Kürtler 'hev' zamirini kullanırlar. Bu yüzden biz 'hev' zamirini işleyeceğiz ve örneklerimizi onun üzerine vereceğiz. Başta da belirttiğimiz gibi ayrıntılara inmeyeceğiz. 'hev' Dımılî lehçesindeki 'yew' yani bir kelimesinden gelmiştir. Bu zamir Türkçedeki birbirine/birbirinin kelimesinin anlamına yakındır. 'Hev', 'bir' kökünden gelirken bazı cümlelerde 'hev' ile birlikte kullanılan 'din', 'dî' ve 'du' kelimeleri de 'du' yani 'iki' kökünden geliyor. Eğer cümle içerisinde 'hev' ın yanında bu 'din', 'dî' ve 'du' kelimelerden biri görülürse anlamda bir değişiklik olmaz.
Birbirimizi sorduk: Me li hev pirsî
Onlar birbirleriyle görüştüler: Wan hev û du dît
Birbirinize yetiştiniz mi?: Hûn gihiştin hev
Biz birbirimizi görmüyoruz: Em hev nabînin

ALIŞTIRMALAR: Bunları Çevirin!
O kendi sözünü tuttu (E)…….…...
Onlar kendi canlarını feda ettiler…
Biz kendimizi temizledik……..….
Ben kendimi gördüm…………..…
O kendi kardeşini sevdi(D)……….
Fatimayê bavê xwe girt:…………
Qaz bi refê xwe re ye:……………
Te paşîva xwe nexwar?.…………..
Gel li xwe Xwedî derket…..….….
Biz birbirimizi sevmiyoruz……..…
Onlar birbirinden uzaktır…………
Siz birbirinizi görüyor musunuz?....
Onlar birbirlerini öldürüyorlar……
Me hev nas kir?...............................
Ew xwişkê hev in…………..…….
Hûn li dû hev in……………..……
Ew wek hev in……………………
Em ji hev hez dikin……………….
Ek Şeklindeki Zamirler haline döndürerek Türkçeye çeviriniz
Ew firote wî?................................
Min neşiyande wî………………
Tu bêje wê………………………
Min daye wê……….……………
Ew çûne Amedê…………………
Em keniyane wê…………………
We avete wî………………………

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER
Paşîv: Sahûr
Dem: An, Zaman
Roj: Gün
Hefte: Hafta
Meh: Ay
Demsal: Mevsim
Sal: Yıl
Sedsal: Asır
Havîn: Yaz
Payîz: Sonbahar
Zivistan: Kış
Bihar: Bahar
Sibe: Sabah
Berbang: Tan
Nîvro: Öğle
Berêvar: İkindi
Êvar: Akşam
Şev: Gece
Hirç: Ayı
Beraz: Domuz
Ker: Eşek
Rovî: Rovî
Xezal: Ceylan
Peskovî:Geyik
Çile: Ocak
Sibat: Şubat
Adar: Mart
Nîsan: Nisan
Gulan: Mayıs
Hezîran: Haziran
Temûz: Temmuz
Tebax: Ağustos
Îlon: Eylül
Cotmeh: Ekim
Mijdar: Kasım
Kanûn: Aralık

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
Pisîka min çû: Benim kedim gitti
Kûçikên te kanên?: Köpeklerin nerede?
Paceya wî sor e: Onun penceresi kırmızıdır
Derziya wê şikiya: Onun iğnesi kırıldı
Şekirê me qediya: Şekerimiz bitti
Gelê Kurd jîr e: Kürt halkı akıllıdır
Baxçê wan nexweş e: Bahçeleri güzel değildir
Kovara we kîjan e?: Sizin derginiz hangisidir?
Evimiz güzeldir: Mala me xweş e
Ayakkabın var mı?: Solê te heye?
Onun defterleri yırtık (E): Defterên wî perçekirîne
Onun elbisesi güzel (D): Cilê wê xweşik e
Ülkemiz cennet gibidir:Welatê me we bihişt e
Bizim atımız var: Hespê me heye
Caminiz çok güzel: Mizgefta we pirr xweş e
Onların develeri var: Heştirên wan hene

Zamirlere devam edeceğiz ama ayrıntılara girmeyeceğiz. Çünkü bunlar daha çok teknik tabirler, tanımlamalar gerektiren konulardır. Bu da bizi ders formatımızın ve amacımızın dışına itecektir. Sadece isimlerini ve hangi sözcükleri kapsadığını bir-iki örnekle açıklamakla yetineceğiz.

4-Dönüşlü Zamir (Cînavka Vegerok)
Kürtçede dönüşlü zamire tek örnek vardır o da 'xwe' dir. 'Xwe' nin Türkçe karşılığı 'kendi'dir. 'Xwe' cümle içinde sadece nesne olarak kullanılır, özne olarak kullanılmazlar. Yapılan fiil kendisini etkiler. Yani öznenin etkisi kendine dönüyorsa bu dönüşlü zamirdir (Cînavka Vegerok). Dönüşlü Zamirde cinsiyet farkı yoktur. Yani nötrdür. Yine Dönüşlü Zamirde çoğulluk, tekillik yoktur. Kendisiyle beraber anılan öznenin tekil-çoğul durumuna göre belirlenir.
Ben kendim yıkandım: Min xwe şûşt. Özne 'ben'dir, yani 'min'dır. Nesne yani yıkanan kendidir, 'xwe'dir.
O kendini gördü mü?: Wî / Wê xwe dî? Özne 'O'dur yanî 'Wî/Wê'dır. 'Wî'nin erkekler için 'O' 'Wê'nın dişiler için 'O' olduğunu daha önce belirtmiştik.
Ayşe kendi elbisesini dikti: Eyşeyê cilê xwe dirût. Özne Ayşe, nesne kendi yani 'xwe'dir.
Hasan kendi elini kesti: Hesen destê xwe birand. Özne Hasan'dır. Bu iki cümlede (Ayşe ve Hasan kelimelerinin geçtiği cümleler) görüldüğü gibi 'xwe' nötr dür. Yani cinsiyet farkı yoktur.
Sen kendini yordun: Te xwe betiland. Özne 'Te'dir, yani sen. 'Xwe' burada da nesnedir.
Biz kendimizi yorduk: Me xwe betiland. Cümlede görüldüğü gibi 'xwe' de çoğul ek yoktur. Fiilde de çoğulluk farkı yoktur.
Onlar kendilerini yormadılar: Wan xwe nebetiland. Bu cümlede de Özne onlar yani 'Wan' nesne de 'xwe'dır.

5-Ek Şeklindeki Zamir (Cînavka Qertafî)
Bu zamir 3. tekil şahsın yerini alır. Türkçede buna örnek yoktur. Zaten kendisi bir ektir. Bu ek nötrdür yani bu ekin cinsiyeti yoktur. Ona kelimesini kısaltır. Bu ek 'ê' ekidir. Bu daha çok süreç içerisinde kullanıla kullanıla kısalmış kelimelere örnektir. Kürtçede bu tür kullanılışlara sıkça rastlanır. Örneğin bugün kelimesi aslında 'ev roj' iken, süreç içerisinde 'îro' ya dönüşmüştür.
Ben ona söyledim: Min got wî/wê….. Min gotê Sen Batman'a gittin mi?: Tu çûy Batmanê…. Tu çûyê? Burada 'y' kaynaştırma harfidir.
Onlar ona okudu: Wan xwende wî/wê… Wan xwendê
Biz ona sattık: Me firote wî/wê… Me firotê

6-Yakınlaştırma Zamirleri (Cînavkên Berbihevîn)
İki tane yakınlaştırma zamiri vardır. Bunlar 'hev' ve 'êk' dır. Bu zamirler tekil için kullanılmazlar. Çünkü isminden de anlaşılacağı gibi birbirine yaklaştırmaya yarıyor. Yaklaştırılacak şey de en az iki adet olacağına göre tekil değil çoğulu adlandırır. 'êk' zamiri Doğulu Kürtler tarafından kullanılır. Kuzeyli Kürtler 'hev' zamirini kullanırlar. Bu yüzden biz 'hev' zamirini işleyeceğiz ve örneklerimizi onun üzerine vereceğiz. Başta da belirttiğimiz gibi ayrıntılara inmeyeceğiz. 'hev' Dımılî lehçesindeki 'yew' yani bir kelimesinden gelmiştir. Bu zamir Türkçedeki birbirine/birbirinin kelimesinin anlamına yakındır. 'Hev', 'bir' kökünden gelirken bazı cümlelerde 'hev' ile birlikte kullanılan 'din', 'dî' ve 'du' kelimeleri de 'du' yani 'iki' kökünden geliyor. Eğer cümle içerisinde 'hev' ın yanında bu 'din', 'dî' ve 'du' kelimelerden biri görülürse anlamda bir değişiklik olmaz.
Birbirimizi sorduk: Me li hev pirsî
Onlar birbirleriyle görüştüler: Wan hev û du dît
Birbirinize yetiştiniz mi?: Hûn gihiştin hev
Biz birbirimizi görmüyoruz: Em hev nabînin

ALIŞTIRMALAR: Bunları Çevirin!
O kendi sözünü tuttu (E)…….…...
Onlar kendi canlarını feda ettiler…
Biz kendimizi temizledik……..….
Ben kendimi gördüm…………..…
O kendi kardeşini sevdi(D)……….
Fatimayê bavê xwe girt:…………
Qaz bi refê xwe re ye:……………
Te paşîva xwe nexwar?.…………..
Gel li xwe Xwedî derket…..….….
Biz birbirimizi sevmiyoruz……..…
Onlar birbirinden uzaktır…………
Siz birbirinizi görüyor musunuz?....
Onlar birbirlerini öldürüyorlar……
Me hev nas kir?...............................
Ew xwişkê hev in…………..…….
Hûn li dû hev in……………..……
Ew wek hev in……………………
Em ji hev hez dikin……………….
Ek Şeklindeki Zamirler haline döndürerek Türkçeye çeviriniz
Ew firote wî?................................
Min neşiyande wî………………
Tu bêje wê………………………
Min daye wê……….……………
Ew çûne Amedê…………………
Em keniyane wê…………………
We avete wî………………………

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER
Paşîv: Sahûr
Dem: An, Zaman
Roj: Gün
Hefte: Hafta
Meh: Ay
Demsal: Mevsim
Sal: Yıl
Sedsal: Asır
Havîn: Yaz
Payîz: Sonbahar
Zivistan: Kış
Bihar: Bahar
Sibe: Sabah
Berbang: Tan
Nîvro: Öğle
Berêvar: İkindi
Êvar: Akşam
Şev: Gece
Hirç: Ayı
Beraz: Domuz
Ker: Eşek
Rovî: Rovî
Xezal: Ceylan
Peskovî:Geyik
Çile: Ocak
Sibat: Şubat
Adar: Mart
Nîsan: Nisan
Gulan: Mayıs
Hezîran: Haziran
Temûz: Temmuz
Tebax: Ağustos
Îlon: Eylül
Cotmeh: Ekim
Mijdar: Kasım
Kanûn: Aralık

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
Pisîka min çû: Benim kedim gitti
Kûçikên te kanên?: Köpeklerin nerede?
Paceya wî sor e: Onun penceresi kırmızıdır
Derziya wê şikiya: Onun iğnesi kırıldı
Şekirê me qediya: Şekerimiz bitti
Gelê Kurd jîr e: Kürt halkı akıllıdır
Baxçê wan nexweş e: Bahçeleri güzel değildir
Kovara we kîjan e?: Sizin derginiz hangisidir?
Evimiz güzeldir: Mala me xweş e
Ayakkabın var mı?: Solê te heye?
Onun defterleri yırtık (E): Defterên wî perçekirîne
Onun elbisesi güzel (D): Cilê wê xweşik e
Ülkemiz cennet gibidir:Welatê me we bihişt e
Bizim atımız var: Hespê me heye
Caminiz çok güzel: Mizgefta we pirr xweş e
Onların develeri var: Heştirên wan hene

Bileşik Zamirler (Cînavkên Lihevxistî)
Bileşik Zamirler türemiş zamirlerdir.Bileşik Zamirler 'bi' 'li' 'ji' 'di' edatları, 'ê' ek zamiri ve yakınlaştırma zamirlerinden olan 'hev', 'êk' zamirlerinin birleşmesiyle oluşur. Geçen dersimizde ek zamiri ve yakınlaştırma zamirlerini görmüştük. Bu dersimizi de onun ışığında takip edersek daha faydalı olacaktır. Bileşik zamirler sadece 3. tekil şahsın yerini alırlar. Yani 'Wî' (E için O) ve 'Wê' (D için "O")nın yerini alırlar. Geçen ders "ek şeklindeki zamir"de anlatıldığı gibi, burada da süreç içerisinde bazı sözcüklerin değiştiği görülüyor.
1-) Ji Kürtçe'de edattır. Çıkma halindedir. Yani Türkçe'deki 'den' halidir. Demek ki Türkçe'deki 'den' yerine 'ji' kullanacağız. 'Ji' dan sonra 'wî' veya 'wê' gelirse 'jê' diye yazılır ve okunur.

Ben Ali'den istedim: 'Min ji Elî xwest.' Burada Elî yerine 'Wî' kullandığımızda yani; Ben Ondan (Ali'den) istedim: 'Min ji wî xwest' şeklini alır. Ji ile wî yan yana geldiğinde ise artık 'jê' diye okunur. "Min jê xwest."
Biz Ayşe'den aldık : Me ji Eyşe girt. Burada Eyşê yerîne 'Wê' kullandığımızda yani; Biz O'ndan aldık: 'Me ji wê girt.' Ji ile Wê yan yana geldiğinde ise artık 'jê' diye okunur. 'Me jê girt'
2-) 'Bi' edatı. 'Bi' edatı Türkçe'de ile anlamını da verir. 'bi' edatından sonra 'Wî' veya 'Wê' gelirse 'pê' diye yazılır ve okunur edilir.
Ben onun ile konuşmuyorum: 'Ez bi wî/wê re napeyîvim', yanî 'ez pê re napeyîvim'
Sen arabayla gel!: 'Tu bi erebê re were,' Erebe yerine 'Wê' yani 'O' kullandığımızda; "tu bi wê re were" halini alır. Bileşik zamir şeklinde yazmak istersek; 'tu pê re were' şeklinde yazılabilir.
3-) 'Di' edatı Türkçe'de içinde bulunma halini ifade eder. Türkçe'deki 'de' dir. 'Di' edatı 'Wî' veya 'Wê' ile beraber bulunursa 'tê' olarak yazılıp ve okunabilinir.
Babam evdedir (evin içindedir): Bavê min di mal de ye yani 'bavê min tê de ye'. Burada 'mal' yani Türkçe karşılığı 'ev' 3. tekil durumdadır.
4-) 'Li' edatı Türkçe de ki bulunma halini ve belirtme halini ifade eder. Aynı şekilde 'li' dan sonra 3. tekil gelirse "lê" halini alabilir.
O orada oturdu: Ew li wir rûnişt. Wir yerine 'wî/wê' bırakılırsa; Ew lê rûnişt şeklini alır.
Ben onu dövdüm: Min li wî/wê xist' bu da; "Min lê xist" şeklinde okunabilir.
NOT: 3. Tekil durum, illa şahıs zamiri olmayabilir. Bir nesne de olabilir. ÖRN: 'Min lê xist' cümlesinde "min li wî/wê xist" olabileceği gibi, 'Min li topê xist' de olabilir. Yani vurulan bir 'top' ta olabilir, 'duvar' da olabilir, 'orası' olabilir.
8- Bağlaç Zamiri (Cînavka Girekî)
Bağlaç zamiri iki cümleyi veya özel isimleri birbirine bağlar. Bağlaç zamiri bazı yerlerde özne bazı yerlerde nesne görevi görür. Her zaman olduğu gibi ayrıntılarına inmemeye çalışacağız. Kürtçe'deki bağlaç zamiri 'ku' dur. Ama onu tamlayan yani bir önceki cümleye bağlamaya yarayan isim takısıyla beraber kullanılır. Bu takı Kürtçe'de erkek-dişi farklılığı bulunduğundan dişil ve eril kelimelerde değişir. Ayrıca çoğul ve tekil ayırımı da vardır. Bu temelde Kürtçe'de 3 bağlaç zamiri ortaya çıkar. Bunlar:
Ê ku, A ku, Ên ku. Daha önceki derslerimizde de gördüğümüz gibi 'ê' takısı Erilliği (E), 'a' Dişilliği (D) gösterir. 'ên' takısı da çoğulluğu gösterir. 'ku' bağlacı Türkçe'ye de geçmiştir. Ama Kürtçe'deki kadar farklı fonksiyonları yoktur. Türkçe'ye 'ki' olarak geçmiştir.
O (D) kaybolandır: Ew a ku wenda bîbû ye. Burada ki 'a' takısı onun dişi olduğunu gösterir.
Onlar ki Saidlerdendir: Ew ên ku ji Seîdan in. 'ên' takısı Çoğulluk ifade ediyor.
Ben telefonda olanım: Ez ê ku di telefonê da bûm. 'ê' takısı Erillik ifade eder.
Harabe olan ev onlarındır: Xaniyê ku xirabe ye yê wan e. 'ê' takısından önceki 'y' kaynaştırma harfidir. Bunu daha önceki dersimizde görmüştük. Eğer 'ê' takısından önceki harf sesli ise 'y' kaynaştırma harfi gelir.

Alıştırmalar:
Aşağıdaki Cümleleri Kürtçe'ye çevirdikten sonra bileşik zamirlerin farklı formlarında yazınız.
ÖRN: Ben ona dedim: Min ji wî/wê re go: Min jê re go.
Sen ondan yedin mi?: ……………
Ali ondan büyüktür:……………..
Siz ağaçtan mı düştünüz?:……….
Biz ona güldük:………………….
Eve ateş düştü:…………………..
Siz ona bakmadınız mı?:………..
Biz ona giydirdik:………………
Sen evin içinde misin?:…………
Onlar Amed'in içindedirler:……

Aşağıdaki cümleleri bileşik zamirin diğer formuna dönüştürdükten sonra Türkçe'ye çeviriniz:
ÖRN: Ew boyax lê dan: Ew boyax li Wî/Wê dan : Onlar boyayı ona (duvara, kapıya) sürdüler
Em lê suwar bûn:…………….
Hûn lê ketin?:………………...
Me pê xist:…………………..
Ew pê re çûn:………………..
Tu tê de yî:…………………..
Hûn tê de nîn in:……………..
Xwe jê dûr kir:………………
Te jê hez nekir?......................
Aşağıdaki cümleleri çeviriniz
Giden benim babamdı:………….
Görmediğin o muydu? (D):……..
Koşanlar kim?:……….…………..
Ölenler geri gelmiyor:……………
Kırılan masa budur:………………
Çalışan bilgisayar hangisi:.………
Çalan radyo küçük olanıdır:.……..
Ew ê ku mamoste ye:…..…………
A ku mir neyarê me bû:…………..
Ên ku baz didin xort in:…………..
Paceya ku vekiriye ev e:………….

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER
Yuvarlak: Gilover
Düz: Dûz
Büyük: Mezin
Küçük: Biçûk
Ağır: Giran
Hafif: Sivik
Şişman: Qelew
Zayıf: Lawaz
Kalın: Sitûr
İnce: Zirav
Temiz: Paqij
Kirli: Qirêj
Yumurta: Hêk
Süt: Şîr
Yün: Herî
Et: Goşt
Yoğurt: Mast
Ayran: Dew
Arpa: Ceh
Buğday: Genim
Mercimek: Nîsk
Nohut: Nok
Üzüm: Tirî
Soğan: Pîvaz
Yıldız:Sitêrk
Güneş: Roj/ Tav
Ay: Heyv
Gezegen: Rojgar
Uzay: Valahî
Dünya: Dinê/ Gerdûn
Köy: Gund
Kasaba: Bajarok
Şehir: Bajar
Mahalle: Tax
Sokak: Kuçe
Cadde: Papûr

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
O kendi sözünü tuttu (E): Wî xwe feda kir
Onlar kendi canlarını feda ettiler: Wan canê xwe feda kirin
Biz kendimizi temizledik: Me xwe paqij kir
Ben kendimi gördüm: Min xwe dî
O kendi kardeşini sevdi(D): Wê ji birayê xwe hez kir
Fatimayê bavê xwe girt: Fatima babasını tuttu
Qaz bi refê xwe re ye: Kaz kendi sürüsüyledir
Te paşîva xwe nexwar?: Sen sahurunu yemedin mi?
Gel li xwe xwedî derket: Halk kendine sahip çıktı
Biz birbirimizi sevmiyoruz: Em ji hev hez nakin
Onlar birbirinden uzaktır: Ew ji hev dûr in
Siz birbirinizi görüyor musunuz?: Hûn hev dibînin
Onlar birbirlerini öldürüyorlar: Ew hev dikujin
Me hev nas kir?: Biz birbirimizi tanıdık
Ew xwişkê hev in: Onlar birbirlerinin bacılarıdır.
Hûn li dû hev in: Siz birbirinizin peşindesiniz
Ew wek hev in: Onlar birbirleri gibidirler
Em ji hev hez dikin: Biz birbirimizi seviyoruz

Bileşik Zamirler (Cînavkên Lihevxistî)
Bileşik Zamirler türemiş zamirlerdir.Bileşik Zamirler 'bi' 'li' 'ji' 'di' edatları, 'ê' ek zamiri ve yakınlaştırma zamirlerinden olan 'hev', 'êk' zamirlerinin birleşmesiyle oluşur. Geçen dersimizde ek zamiri ve yakınlaştırma zamirlerini görmüştük. Bu dersimizi de onun ışığında takip edersek daha faydalı olacaktır. Bileşik zamirler sadece 3. tekil şahsın yerini alırlar. Yani 'Wî' (E için O) ve 'Wê' (D için "O")nın yerini alırlar. Geçen ders "ek şeklindeki zamir"de anlatıldığı gibi, burada da süreç içerisinde bazı sözcüklerin değiştiği görülüyor.
1-) Ji Kürtçe'de edattır. Çıkma halindedir. Yani Türkçe'deki 'den' halidir. Demek ki Türkçe'deki 'den' yerine 'ji' kullanacağız. 'Ji' dan sonra 'wî' veya 'wê' gelirse 'jê' diye yazılır ve okunur.

Ben Ali'den istedim: 'Min ji Elî xwest.' Burada Elî yerine 'Wî' kullandığımızda yani; Ben Ondan (Ali'den) istedim: 'Min ji wî xwest' şeklini alır. Ji ile wî yan yana geldiğinde ise artık 'jê' diye okunur. "Min jê xwest."
Biz Ayşe'den aldık : Me ji Eyşe girt. Burada Eyşê yerîne 'Wê' kullandığımızda yani; Biz O'ndan aldık: 'Me ji wê girt.' Ji ile Wê yan yana geldiğinde ise artık 'jê' diye okunur. 'Me jê girt'
2-) 'Bi' edatı. 'Bi' edatı Türkçe'de ile anlamını da verir. 'bi' edatından sonra 'Wî' veya 'Wê' gelirse 'pê' diye yazılır ve okunur edilir.
Ben onun ile konuşmuyorum: 'Ez bi wî/wê re napeyîvim', yanî 'ez pê re napeyîvim'
Sen arabayla gel!: 'Tu bi erebê re were,' Erebe yerine 'Wê' yani 'O' kullandığımızda; "tu bi wê re were" halini alır. Bileşik zamir şeklinde yazmak istersek; 'tu pê re were' şeklinde yazılabilir.
3-) 'Di' edatı Türkçe'de içinde bulunma halini ifade eder. Türkçe'deki 'de' dir. 'Di' edatı 'Wî' veya 'Wê' ile beraber bulunursa 'tê' olarak yazılıp ve okunabilinir.
Babam evdedir (evin içindedir): Bavê min di mal de ye yani 'bavê min tê de ye'. Burada 'mal' yani Türkçe karşılığı 'ev' 3. tekil durumdadır.
4-) 'Li' edatı Türkçe de ki bulunma halini ve belirtme halini ifade eder. Aynı şekilde 'li' dan sonra 3. tekil gelirse "lê" halini alabilir.
O orada oturdu: Ew li wir rûnişt. Wir yerine 'wî/wê' bırakılırsa; Ew lê rûnişt şeklini alır.
Ben onu dövdüm: Min li wî/wê xist' bu da; "Min lê xist" şeklinde okunabilir.
NOT: 3. Tekil durum, illa şahıs zamiri olmayabilir. Bir nesne de olabilir. ÖRN: 'Min lê xist' cümlesinde "min li wî/wê xist" olabileceği gibi, 'Min li topê xist' de olabilir. Yani vurulan bir 'top' ta olabilir, 'duvar' da olabilir, 'orası' olabilir.
8- Bağlaç Zamiri (Cînavka Girekî)
Bağlaç zamiri iki cümleyi veya özel isimleri birbirine bağlar. Bağlaç zamiri bazı yerlerde özne bazı yerlerde nesne görevi görür. Her zaman olduğu gibi ayrıntılarına inmemeye çalışacağız. Kürtçe'deki bağlaç zamiri 'ku' dur. Ama onu tamlayan yani bir önceki cümleye bağlamaya yarayan isim takısıyla beraber kullanılır. Bu takı Kürtçe'de erkek-dişi farklılığı bulunduğundan dişil ve eril kelimelerde değişir. Ayrıca çoğul ve tekil ayırımı da vardır. Bu temelde Kürtçe'de 3 bağlaç zamiri ortaya çıkar. Bunlar:
Ê ku, A ku, Ên ku. Daha önceki derslerimizde de gördüğümüz gibi 'ê' takısı Erilliği (E), 'a' Dişilliği (D) gösterir. 'ên' takısı da çoğulluğu gösterir. 'ku' bağlacı Türkçe'ye de geçmiştir. Ama Kürtçe'deki kadar farklı fonksiyonları yoktur. Türkçe'ye 'ki' olarak geçmiştir.
O (D) kaybolandır: Ew a ku wenda bîbû ye. Burada ki 'a' takısı onun dişi olduğunu gösterir.
Onlar ki Saidlerdendir: Ew ên ku ji Seîdan in. 'ên' takısı Çoğulluk ifade ediyor.
Ben telefonda olanım: Ez ê ku di telefonê da bûm. 'ê' takısı Erillik ifade eder.
Harabe olan ev onlarındır: Xaniyê ku xirabe ye yê wan e. 'ê' takısından önceki 'y' kaynaştırma harfidir. Bunu daha önceki dersimizde görmüştük. Eğer 'ê' takısından önceki harf sesli ise 'y' kaynaştırma harfi gelir.

Alıştırmalar:
Aşağıdaki Cümleleri Kürtçe'ye çevirdikten sonra bileşik zamirlerin farklı formlarında yazınız.
ÖRN: Ben ona dedim: Min ji wî/wê re go: Min jê re go.
Sen ondan yedin mi?: ……………
Ali ondan büyüktür:……………..
Siz ağaçtan mı düştünüz?:……….
Biz ona güldük:………………….
Eve ateş düştü:…………………..
Siz ona bakmadınız mı?:………..
Biz ona giydirdik:………………
Sen evin içinde misin?:…………
Onlar Amed'in içindedirler:……

Aşağıdaki cümleleri bileşik zamirin diğer formuna dönüştürdükten sonra Türkçe'ye çeviriniz:
ÖRN: Ew boyax lê dan: Ew boyax li Wî/Wê dan : Onlar boyayı ona (duvara, kapıya) sürdüler
Em lê suwar bûn:…………….
Hûn lê ketin?:………………...
Me pê xist:…………………..
Ew pê re çûn:………………..
Tu tê de yî:…………………..
Hûn tê de nîn in:……………..
Xwe jê dûr kir:………………
Te jê hez nekir?......................
Aşağıdaki cümleleri çeviriniz
Giden benim babamdı:………….
Görmediğin o muydu? (D):……..
Koşanlar kim?:……….…………..
Ölenler geri gelmiyor:……………
Kırılan masa budur:………………
Çalışan bilgisayar hangisi:.………
Çalan radyo küçük olanıdır:.……..
Ew ê ku mamoste ye:…..…………
A ku mir neyarê me bû:…………..
Ên ku baz didin xort in:…………..
Paceya ku vekiriye ev e:………….

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER
Yuvarlak: Gilover
Düz: Dûz
Büyük: Mezin
Küçük: Biçûk
Ağır: Giran
Hafif: Sivik
Şişman: Qelew
Zayıf: Lawaz
Kalın: Sitûr
İnce: Zirav
Temiz: Paqij
Kirli: Qirêj
Yumurta: Hêk
Süt: Şîr
Yün: Herî
Et: Goşt
Yoğurt: Mast
Ayran: Dew
Arpa: Ceh
Buğday: Genim
Mercimek: Nîsk
Nohut: Nok
Üzüm: Tirî
Soğan: Pîvaz
Yıldız:Sitêrk
Güneş: Roj/ Tav
Ay: Heyv
Gezegen: Rojgar
Uzay: Valahî
Dünya: Dinê/ Gerdûn
Köy: Gund
Kasaba: Bajarok
Şehir: Bajar
Mahalle: Tax
Sokak: Kuçe
Cadde: Papûr

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
O kendi sözünü tuttu (E): Wî xwe feda kir
Onlar kendi canlarını feda ettiler: Wan canê xwe feda kirin
Biz kendimizi temizledik: Me xwe paqij kir
Ben kendimi gördüm: Min xwe dî
O kendi kardeşini sevdi(D): Wê ji birayê xwe hez kir
Fatimayê bavê xwe girt: Fatima babasını tuttu
Qaz bi refê xwe re ye: Kaz kendi sürüsüyledir
Te paşîva xwe nexwar?: Sen sahurunu yemedin mi?
Gel li xwe xwedî derket: Halk kendine sahip çıktı
Biz birbirimizi sevmiyoruz: Em ji hev hez nakin
Onlar birbirinden uzaktır: Ew ji hev dûr in
Siz birbirinizi görüyor musunuz?: Hûn hev dibînin
Onlar birbirlerini öldürüyorlar: Ew hev dikujin
Me hev nas kir?: Biz birbirimizi tanıdık
Ew xwişkê hev in: Onlar birbirlerinin bacılarıdır.
Hûn li dû hev in: Siz birbirinizin peşindesiniz
Ew wek hev in: Onlar birbirleri gibidirler
Em ji hev hez dikin: Biz birbirimizi seviyoruz

9- SORU ZAMİRLERİ (CÎNAVKÊN PIRSIYARÎ)
Kürtçe'de dört soru zamiri vardır.
1- 'kî' ve 'kê': Türkçe'deki 'kim' e karşılık gelir. 'kî' ve 'kê' nötrdür, yani cinsiyetsizdir. 'kî' zamiri bükümlü olmayan yani yalın zamirleri karşılar, 'kê' ise bükümlü zamirlere cevap olur. Bükümlü zamirler daha önceki dersimizde işlediğimiz gibi 2. grup zamir diye belirttiğimiz zamirlerdir. (bk. Mizgîn Dergisi 16. sayı).

a- Kî çû Dîlokê? (Dilok'a kim gitti?): Em çûn Dîlokê (Biz Dilok'a gittik)

b- Kê ew sêvê xwar? (o elmayı kim yedi?): Me ew sêvê xwar (biz o elmayı yedik)
Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi 'kî' sorusuna 1. grup zamiri 'em' ile cevap verildi, 2.cümledeki 'kê' sorusuna 2. grup şahıs zamiri 'me' ile cevap verildi.
Ayrıca 'kî' ve 'kê' hem özne hem de nesne olarak görev görebilirler.
Kê kî dî? (Kim kimi gördü?) : wê (fatîmayê) ew (xezal) dî [ O (fatîma) onu (xezal'ı) gördü ].
Kî çû mala kê (kim kimin evine gitti) : Ew (xetîce) çû mala wî (azadî) [ O (hatice) onun (azad'ın) evine gitti]
Kürtçe'de kim zamirinin çoğulu, her iki zamirin beraber kullanılmasıyla oluşur.
kî û kî çûn?: Kimler gitti? Kê û kê gotin?: Kimler dedi?
Kî çûn, kê gotin doğru kullanım değildir. Yani çoğulluk fiil ile belirtilmez.

2- 'çi' ve 'çiyê': 'çi' Türkçe'deki 'ne' ye karşılık gelir. 'çi' cümle içerisinde nesne olarak yer alır.
'çi' nesne olarak kullanılır.
ÖRN:
bêrîvanê (wê) çi da ehmed (ew)?
[berivan (O) ahmed'e (O'na) ne verdi?]:
bêrîvanê (wê) pirtûk da ehmed (ew)[berîvan (O) ahmed'e (O'na) kîtap verdi].
'çiyê' , Kürtçe'de pratikte çok kullanılmasa da 'ne' cümle içerisinde özne olarak kullanıldığında, özne görevi görür. Buna göre cevaptaki özne de 'ê' takısı alır.
ÖRN: çiyê firiya? [ne uçtu?] : Çûkê firiya [Kuş uçtu]. çiyê baz da? [ne koştu?] :Kûçikê baz da. [Köpek koştu]

3- 'kîjan' : Türkçe'deki 'hangi' ye karşılık gelir. Bileşik bir kelimedir. 'kî-ji-wan' zamir ve eklerinden oluşur. 'kîjan' zamirinde cinsiyet farkı vardır. Nötr değildir.
Kîjanê deki 'ê' takısı dişillik göstergesidir. Kîjanî deki 'î' takısı erillik göstergesidir. Kîjanan daki 'an' eki çoğulluk belirtir.
ÖRN:
Kîjanê xwarin xwar? (D) : Hangisi yemek yedi?
Kîjanî çû nêçîrê? (E) : Hangisi ava gitti.
Kîjanan dît? :Hangileri gördü
'Kîjan' zamiri hem özne hem nesne olarak görev görürler. Yukarıdakiler özneye örnekti. Nesne ise:
ÖRN: Te Kîjan dît?: Sen hangisini gördün?
Kîjanê (D) Kîjan têk bir?: Hangisi, hangisini yendi?

4- 'Çend' : Türkçe'deki karşılığı 'kaçı' dır. Cevabı sayıyı belirtir.
çend tênê vir? [Kaçı buraya gelecek?] : şeş têne vir [altısı buraya gelecek]
Hem özne hem nesne olarak kullanılabilirler.
ÖRN:
çendan çend têk birin? [kaçı kaçını yendi?] : diduwan sisêyan têk birin [ikisi üçünü yendi]

10- BELİRTİSİZ ZAMİRLER (CÎNAVKÊN NEBINAVKIRÎ)
Bu zamirler sayı, kişi veya mekan olarak bilinmeyen şeylerin yerine kullanılır. Bazıları tekil bazıları çoğuldur. Cinsiyet anlamında nötrdürler. Kürtçe'de belirtisiz zamirler çoktur. Belirtisiz zamirler hem özne hem nesne görevi görebilirler. Biz isimlerini ve anlamlarını verip birkaç örnekle yetineceğiz.

ÖRN: yek:biri, her yek: her biri, yek kes; birisi, kes:kimse, herkes: herkes, tişt/ewk:şey, tu/hîç: hiç, filan:falan, bêvan: filan, çend: kaç, her:her, hemî/hemû/giş/tev:hepsi/tüm/bütün, hin/hinek:bazı, çendek:birkaç, gellek:birçok/bir sürü
Tu car neçûye kar?: hiçbir zaman işe gitmemiş mi?
Kesek bi wî nikare: kimse onu yenemez.
Herkes çû malê: herkes eve gitti.
Gellek car ez li te geriyam: çok defa seni aradım.
Hemiyê wan xwarin: onların hepsi yedi.
Çendek çûn û hatin: birkaçı gidip geldi

ALIŞTIRMALAR
Aşağıdaki soruları ve cevaplarını beraber çeviriniz.

ÖRNEKLER:
Kim (Alî) kime (Veli) vurdu?: kî (Elî) li kê (Welî) xist?
O (Ali) onu (Weliyi) vurdu: ew (Elî) li wî (Weliyî) xist
Ne (at) eve geldi?: çiyê hat malê?
At eve geldi: Hespê hat malê
Kaçı kaçına baktı: çend li çendan mêze kirin?
Beşi üçüne baktı: Pêncan li sisiyan mêze kirin
Kim kimi rüyada gördü?
Kim buraya gelebilir?
Kim Newroz’u kutluyor?
Kime araba verdiler?
Kimler Amed'e gidecek?
Kimleri görmediniz?
Kimlere elbise aldınız?
Kimlerden borç aldınız?
Azad ne okuyor?
Bawer ne getirdi?
Siyabend ne yiyor?
Zozan ne dedi?
Suda ne yüzüyordu?
Ne başak verdi?
Ne gelmedi?
Ne çocuğa tekme attı?
Hangisi dama çıktı? (D)
Hangisi iyi değil? (E):
Hangisini seviyorsun? (E):
Hangisine elma verdin? (D):
Hangileri daha olgun?:
Hangilerinden aldın?:
Hangisi (E) hangisine (E) ders verdi?
Hangileri Mizgîn okuyor?
Kaçı gitti?
Kaçını sordunuz?
Kaçına elbise aldınız?
Kaçı okula gidiyor?
Kaçı kaçını gördü?
Kaçının evi var?
Kaçından kaçını saydınız?
Kaçı aç, kaçı tok?
Aşağıdaki cümleleri çeviriniz
Yekê sêva min xwariye
Tu kes tu car karek wusa nake
Tu qet çûyî Amedê?
Hin mirov baş in
Gellek mal û mulkê wê heye
Ew her dem li dikana xwe ye?
Li vir her tişt buha ye
Çend donim erdê min heye
Filan kes nehat dawetê
Divê herkes Mizgîn bixwîne
Tu herdem nikarî bazdî
Gazî hemî merivên xwe nekiriye?
Her yek çend kîlo tên?
Li mal tu tişt tune

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Dîlok: Antep
Xarpêt:Elazığ
Agirî: Ağrı
Amed: Diyarbakır
Erzingan: Erzincan
Sêwas: Sivas
Dêrsim: Tunceli
Çewlik: Bingöl
Êlih: Batman
Ruha: Urfa
Semsûr: Adıyaman
Çolemêrg: Hakkari
Qertaf: Ek
Parkît: Sonek
Pêrkît: Önek
Rastnivîs: İmla
Lêker: Fiil
Rêziman: Dilbilgisi
Wêje: Edebiyat
Çand: Kültür
Dîrok: Tarih
Hest: Duygu
Raman:Düşünce
Erdnîgarî:Coğrafya
Temen:Yaş/ömür
Pitik: Bebek
Zarok: Çocuk
Ciwan:Genç
Extiyar/Pîr: Yaşlı
Xort:Genç/delikanlı
Çiya: Dağ
Derya: Deniz
Deşt: Ova
Çem/Robar:Nehir
Zozan: Yayla
Gir:Tepe

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
Aşağıdaki Cümleleri Kürtçe'ye çevirdikten sonra bileşik zamirlerin farklı formlarında yazınız.
ÖRN:
Ben ona dedim: Min ji wî/wê re go: Min jê re go.
Sen ondan yedin mi?: Te ji wî/wê xwar : Te jê xwar.
Ali ondan büyüktür: Elî ji wî mezintir e: Elî jê mezintir e
Siz ağaçtan mı düştünüz?: Hûn ji darê ketin?: Hûn jê ketin.
Biz ona güldük: Em bi wî/wê keniyan: Em pê keniyan.
Eve ateş düştü: Agir bi malê ket: Agir pê ket.
Siz ona bakmadınız mı?: We li wî/wê mêze nekir?: We lê mêze nekir?
Biz ona giydirdik: Me li wî/wê kir: Me lê kir.
Sen evin içinde misin?: Tu di malê de yî?: Tu tê de yî?
Onlar Amed'in içindedirler: Ew di nav Amedê de ne: Ew tê de ne.

Aşağıdaki cümleleri bileşik zamirin diğer formuna dönüştürdükten sonra Türkçe'ye çeviriniz:
ÖRN: Ew boyax lê dan:Ew boyax li Wî/Wê dan:Onlar boyayı ona (duvara, kapıya) sürdüler
Em lê suwar bûn: Em li wî/wê (hesp) suwar bûn: Biz ona (ata) bindik.
Hûn lê ketin?: Hûn li wî/wê (mêrik) ketin?: Siz ona (adama) çarptınız mı?
Me pê xist: Me bi wî/wê (zava) xist: Onlar ona (damada) taktılar.
Ew pê re çûn: Ew bi wî/wê (bavê xwe) re çûn: Onlar onunla (babalarıyla) gittiler.
Tu tê de yî: Tu di nava wî/wê (bexçe)de yî: Sen onun (bahçenin) içindesin
Hûn tê de nîn in: Hûn di nava wî/wê (erebe) de ne: Siz onun (arabanın) içindesiniz
Xwe jê dûr kir: Xwe ji wî/wê dûr kir: Kendilerini ondan uzat tuttular
Te jê hez nekir?: Te ji wî/wê hez nekir?: Sen onu sevmedin mi?

Aşağıdaki cümleleri çeviriniz
Giden benim babamdı: Ê ku çû bavê min bû
Görmediğin o muydu? (D): A ku te nedî ew bû?
Koşanlar kim?: Ên ku baz didin kî nin?
Ölenler geri gelmiyor: Ên ku mirine, paşde nayên.
Kırılan masa budur:Maseya ku şikiya ev e?
Çalışan bilgisayar hangisi: Kompîtûra ku dixebite kîjan e.
Çalan radyo küçük olanıdır: Radyoya ku dixebite ya biçûk e.
Ew ê ku mamoste ye: O, öğretmen olandır.
A ku mir neyarê me bû: O ölen bizim düşmanımızdı.
Ên ku baz didin xort in: Koşanlar gençlerdir.
Paceya ku vekiriye ev e: Açık olan pencere budur.

9- SORU ZAMİRLERİ (CÎNAVKÊN PIRSIYARÎ)
Kürtçe'de dört soru zamiri vardır.
1- 'kî' ve 'kê': Türkçe'deki 'kim' e karşılık gelir. 'kî' ve 'kê' nötrdür, yani cinsiyetsizdir. 'kî' zamiri bükümlü olmayan yani yalın zamirleri karşılar, 'kê' ise bükümlü zamirlere cevap olur. Bükümlü zamirler daha önceki dersimizde işlediğimiz gibi 2. grup zamir diye belirttiğimiz zamirlerdir. (bk. Mizgîn Dergisi 16. sayı).

a- Kî çû Dîlokê? (Dilok'a kim gitti?): Em çûn Dîlokê (Biz Dilok'a gittik)

b- Kê ew sêvê xwar? (o elmayı kim yedi?): Me ew sêvê xwar (biz o elmayı yedik)
Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi 'kî' sorusuna 1. grup zamiri 'em' ile cevap verildi, 2.cümledeki 'kê' sorusuna 2. grup şahıs zamiri 'me' ile cevap verildi.
Ayrıca 'kî' ve 'kê' hem özne hem de nesne olarak görev görebilirler.
Kê kî dî? (Kim kimi gördü?) : wê (fatîmayê) ew (xezal) dî [ O (fatîma) onu (xezal'ı) gördü ].
Kî çû mala kê (kim kimin evine gitti) : Ew (xetîce) çû mala wî (azadî) [ O (hatice) onun (azad'ın) evine gitti]
Kürtçe'de kim zamirinin çoğulu, her iki zamirin beraber kullanılmasıyla oluşur.
kî û kî çûn?: Kimler gitti? Kê û kê gotin?: Kimler dedi?
Kî çûn, kê gotin doğru kullanım değildir. Yani çoğulluk fiil ile belirtilmez.

2- 'çi' ve 'çiyê': 'çi' Türkçe'deki 'ne' ye karşılık gelir. 'çi' cümle içerisinde nesne olarak yer alır.
'çi' nesne olarak kullanılır.
ÖRN:
bêrîvanê (wê) çi da ehmed (ew)?
[berivan (O) ahmed'e (O'na) ne verdi?]:
bêrîvanê (wê) pirtûk da ehmed (ew)[berîvan (O) ahmed'e (O'na) kîtap verdi].
'çiyê' , Kürtçe'de pratikte çok kullanılmasa da 'ne' cümle içerisinde özne olarak kullanıldığında, özne görevi görür. Buna göre cevaptaki özne de 'ê' takısı alır.
ÖRN: çiyê firiya? [ne uçtu?] : Çûkê firiya [Kuş uçtu]. çiyê baz da? [ne koştu?] :Kûçikê baz da. [Köpek koştu]

3- 'kîjan' : Türkçe'deki 'hangi' ye karşılık gelir. Bileşik bir kelimedir. 'kî-ji-wan' zamir ve eklerinden oluşur. 'kîjan' zamirinde cinsiyet farkı vardır. Nötr değildir.
Kîjanê deki 'ê' takısı dişillik göstergesidir. Kîjanî deki 'î' takısı erillik göstergesidir. Kîjanan daki 'an' eki çoğulluk belirtir.
ÖRN:
Kîjanê xwarin xwar? (D) : Hangisi yemek yedi?
Kîjanî çû nêçîrê? (E) : Hangisi ava gitti.
Kîjanan dît? :Hangileri gördü
'Kîjan' zamiri hem özne hem nesne olarak görev görürler. Yukarıdakiler özneye örnekti. Nesne ise:
ÖRN: Te Kîjan dît?: Sen hangisini gördün?
Kîjanê (D) Kîjan têk bir?: Hangisi, hangisini yendi?

4- 'Çend' : Türkçe'deki karşılığı 'kaçı' dır. Cevabı sayıyı belirtir.
çend tênê vir? [Kaçı buraya gelecek?] : şeş têne vir [altısı buraya gelecek]
Hem özne hem nesne olarak kullanılabilirler.
ÖRN:
çendan çend têk birin? [kaçı kaçını yendi?] : diduwan sisêyan têk birin [ikisi üçünü yendi]

10- BELİRTİSİZ ZAMİRLER (CÎNAVKÊN NEBINAVKIRÎ)
Bu zamirler sayı, kişi veya mekan olarak bilinmeyen şeylerin yerine kullanılır. Bazıları tekil bazıları çoğuldur. Cinsiyet anlamında nötrdürler. Kürtçe'de belirtisiz zamirler çoktur. Belirtisiz zamirler hem özne hem nesne görevi görebilirler. Biz isimlerini ve anlamlarını verip birkaç örnekle yetineceğiz.

ÖRN: yek:biri, her yek: her biri, yek kes; birisi, kes:kimse, herkes: herkes, tişt/ewk:şey, tu/hîç: hiç, filan:falan, bêvan: filan, çend: kaç, her:her, hemî/hemû/giş/tev:hepsi/tüm/bütün, hin/hinek:bazı, çendek:birkaç, gellek:birçok/bir sürü
Tu car neçûye kar?: hiçbir zaman işe gitmemiş mi?
Kesek bi wî nikare: kimse onu yenemez.
Herkes çû malê: herkes eve gitti.
Gellek car ez li te geriyam: çok defa seni aradım.
Hemiyê wan xwarin: onların hepsi yedi.
Çendek çûn û hatin: birkaçı gidip geldi

ALIŞTIRMALAR
Aşağıdaki soruları ve cevaplarını beraber çeviriniz.

ÖRNEKLER:
Kim (Alî) kime (Veli) vurdu?: kî (Elî) li kê (Welî) xist?
O (Ali) onu (Weliyi) vurdu: ew (Elî) li wî (Weliyî) xist
Ne (at) eve geldi?: çiyê hat malê?
At eve geldi: Hespê hat malê
Kaçı kaçına baktı: çend li çendan mêze kirin?
Beşi üçüne baktı: Pêncan li sisiyan mêze kirin
Kim kimi rüyada gördü?
Kim buraya gelebilir?
Kim Newroz’u kutluyor?
Kime araba verdiler?
Kimler Amed'e gidecek?
Kimleri görmediniz?
Kimlere elbise aldınız?
Kimlerden borç aldınız?
Azad ne okuyor?
Bawer ne getirdi?
Siyabend ne yiyor?
Zozan ne dedi?
Suda ne yüzüyordu?
Ne başak verdi?
Ne gelmedi?
Ne çocuğa tekme attı?
Hangisi dama çıktı? (D)
Hangisi iyi değil? (E):
Hangisini seviyorsun? (E):
Hangisine elma verdin? (D):
Hangileri daha olgun?:
Hangilerinden aldın?:
Hangisi (E) hangisine (E) ders verdi?
Hangileri Mizgîn okuyor?
Kaçı gitti?
Kaçını sordunuz?
Kaçına elbise aldınız?
Kaçı okula gidiyor?
Kaçı kaçını gördü?
Kaçının evi var?
Kaçından kaçını saydınız?
Kaçı aç, kaçı tok?
Aşağıdaki cümleleri çeviriniz
Yekê sêva min xwariye
Tu kes tu car karek wusa nake
Tu qet çûyî Amedê?
Hin mirov baş in
Gellek mal û mulkê wê heye
Ew her dem li dikana xwe ye?
Li vir her tişt buha ye
Çend donim erdê min heye
Filan kes nehat dawetê
Divê herkes Mizgîn bixwîne
Tu herdem nikarî bazdî
Gazî hemî merivên xwe nekiriye?
Her yek çend kîlo tên?
Li mal tu tişt tune

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:
Dîlok: Antep
Xarpêt:Elazığ
Agirî: Ağrı
Amed: Diyarbakır
Erzingan: Erzincan
Sêwas: Sivas
Dêrsim: Tunceli
Çewlik: Bingöl
Êlih: Batman
Ruha: Urfa
Semsûr: Adıyaman
Çolemêrg: Hakkari
Qertaf: Ek
Parkît: Sonek
Pêrkît: Önek
Rastnivîs: İmla
Lêker: Fiil
Rêziman: Dilbilgisi
Wêje: Edebiyat
Çand: Kültür
Dîrok: Tarih
Hest: Duygu
Raman:Düşünce
Erdnîgarî:Coğrafya
Temen:Yaş/ömür
Pitik: Bebek
Zarok: Çocuk
Ciwan:Genç
Extiyar/Pîr: Yaşlı
Xort:Genç/delikanlı
Çiya: Dağ
Derya: Deniz
Deşt: Ova
Çem/Robar:Nehir
Zozan: Yayla
Gir:Tepe

GEÇEN AYIN CEVAPLARI:
Aşağıdaki Cümleleri Kürtçe'ye çevirdikten sonra bileşik zamirlerin farklı formlarında yazınız.
ÖRN:
Ben ona dedim: Min ji wî/wê re go: Min jê re go.
Sen ondan yedin mi?: Te ji wî/wê xwar : Te jê xwar.
Ali ondan büyüktür: Elî ji wî mezintir e: Elî jê mezintir e
Siz ağaçtan mı düştünüz?: Hûn ji darê ketin?: Hûn jê ketin.
Biz ona güldük: Em bi wî/wê keniyan: Em pê keniyan.
Eve ateş düştü: Agir bi malê ket: Agir pê ket.
Siz ona bakmadınız mı?: We li wî/wê mêze nekir?: We lê mêze nekir?
Biz ona giydirdik: Me li wî/wê kir: Me lê kir.
Sen evin içinde misin?: Tu di malê de yî?: Tu tê de yî?
Onlar Amed'in içindedirler: Ew di nav Amedê de ne: Ew tê de ne.

Aşağıdaki cümleleri bileşik zamirin diğer formuna dönüştürdükten sonra Türkçe'ye çeviriniz:
ÖRN: Ew boyax lê dan:Ew boyax li Wî/Wê dan:Onlar boyayı ona (duvara, kapıya) sürdüler
Em lê suwar bûn: Em li wî/wê (hesp) suwar bûn: Biz ona (ata) bindik.
Hûn lê ketin?: Hûn li wî/wê (mêrik) ketin?: Siz ona (adama) çarptınız mı?
Me pê xist: Me bi wî/wê (zava) xist: Onlar ona (damada) taktılar.
Ew pê re çûn: Ew bi wî/wê (bavê xwe) re çûn: Onlar onunla (babalarıyla) gittiler.
Tu tê de yî: Tu di nava wî/wê (bexçe)de yî: Sen onun (bahçenin) içindesin
Hûn tê de nîn in: Hûn di nava wî/wê (erebe) de ne: Siz onun (arabanın) içindesiniz
Xwe jê dûr kir: Xwe ji wî/wê dûr kir: Kendilerini ondan uzat tuttular
Te jê hez nekir?: Te ji wî/wê hez nekir?: Sen onu sevmedin mi?

Aşağıdaki cümleleri çeviriniz
Giden benim babamdı: Ê ku çû bavê min bû
Görmediğin o muydu? (D): A ku te nedî ew bû?
Koşanlar kim?: Ên ku baz didin kî nin?
Ölenler geri gelmiyor: Ên ku mirine, paşde nayên.
Kırılan masa budur:Maseya ku şikiya ev e?
Çalışan bilgisayar hangisi: Kompîtûra ku dixebite kîjan e.
Çalan radyo küçük olanıdır: Radyoya ku dixebite ya biçûk e.
Ew ê ku mamoste ye: O, öğretmen olandır.
A ku mir neyarê me bû: O ölen bizim düşmanımızdı.
Ên ku baz didin xort in: Koşanlar gençlerdir.
Paceya ku vekiriye ev e: Açık olan pencere budur.

Güzel bir başlık olmuş furkan, teşekkürler.

Bir dil bir insan demektir.

Kürtçe bana hala Çince gibi geliyor :(

Çaktırmayın bende sizle birlikte öğreniyorum :hihi2:

evet bende kürtce ögrenmek istiyorum.. simdi önce alfabeden bahsetmek lazim..

Şimdilik en ileride benim. Yarı kürtçeyle kurs açmanın vakti gelmiştir.

Şimdilik en ileride benim. Yarı kürtçeyle kurs açmanın vakti gelmiştir.

o zaman bana asagidaki cümleyi tercüm etsene..

Türkiye nin gelisen konjoktörüne ayak uyduramayan hatta daha kötüsü devamli ayak direten zerzavatlar ülkemiz icin cok büyük talihsizlikdir..

Abi bu nasıl cümle ya :)

Fırat zahmetse agıre jiyanın rehşan eserinin kürtçe sözlerini türkçeye çevirirmisin :)

Abi bu nasıl cümle ya :)

Fırat zahmetse agıre jiyanın rehşan eserinin kürtçe sözlerini türkçeye çevirirmisin :)

ne yani "ali topu at" tanmi baslayacagiz bu yastan sonra :)

o zaman bana asagidaki cümleyi tercüm etsene..

Türkiye nin gelisen konjoktörüne ayak uyduramayan hatta daha kötüsü devamli ayak direten zerzavatlar ülkemiz icin cok büyük talihsizlikdir..
Yarım derken sadece anlıyorum o da dilin yarısı oluyor..

Türkiye nin gelisen konjoktörüne ayak uyduramayan hatta daha kötüsü devamli ayak direten zerzavatlar ülkemiz icin cok büyük talihsizlikdir..


peh, bu da soru mu. al sana çevirisi:

Turkıyaye gelişmışkır konjokture ayağe heke tu na uydurmuşkır pır na başe devamliyee ayağate ye diretmişkır zerzevate devletamın pır mazıne talihsız bu ;D

Abi bu nasıl cümle ya :)

Fırat zahmetse agıre jiyanın rehşan eserinin kürtçe sözlerini türkçeye çevirirmisin :)
Adamı nerde bulurum. İlk defa duyuyorumda. Kürtçe şarkı dinlemem hiç. :)

peh, bu da soru mu. al sana çevirisi:

Turkıyaye gelişmışkır konjokture ayağe heke tu na uydurmuşkır pır na başe devamliyee ayağate ye diretmişkır zerzevate devletamın pır mazıne talihsız bu ;D

türkceyle, kürtce bu kadar birbirine benzyor mu ya :)

peh, bu da soru mu. al sana çevirisi:

Turkıyaye gelişmışkır konjokture ayağe heke tu na uydurmuşkır pır na başe devamliyee ayağate ye diretmişkır zerzevate devletamın pır mazıne talihsız bu ;D
Ayağı yanlış demişsin hacım.

peh, bu da soru mu. al sana çevirisi:

Turkıyaye gelişmışkır konjokture ayağe heke tu na uydurmuşkır pır na başe devamliyee ayağate ye diretmişkır zerzevate devletamın pır mazıne talihsız bu ;D

;D;D;D;D

Kelimlerin çoğunu ağzını eğip söyle al sana kürtçe ahmet abi..

Ayağı yanlış demişsin hacım.

noktalama isaretlerinide yanlis yapmis.. sonunda ünlem olmaliydi :)

türkceyle, kürtce bu kadar birbirine benzyor mu ya :)


boşuna demiyorlar Türklerle Kürtler kardeştir. verdiğim çeviriden de anlaşılacağı gibi kardeşiz, bu kadar açık ve net. bir ifade ancak bu denli sağlam belgelere dayandırılabilirdi ;D;D


bu arada ne zaman Kürtçe çeviri ihtiyacın olsa, burdayız evelAllah. çekinmeden bana getirebilirsin. düzgün, sağlam, gerçek bir çeviriyle sana iletirim tekrar ;D

(mesaj attın mı )

ooo iyi ya ben sana arada yazarım çevirirsin murat sonra babama gider biraz konuşurum hava yaparım biraz :hihi2:

ayıpsın keko, her zaman beklerim. ücret felan da istemiyorum :)

bundan sonra Kürtçe konuşacam. tew tew tew, ha maşallah ;D

boşuna demiyorlar Türklerle Kürtler kardeştir. verdiğim çeviriden de anlaşılacağı gibi kardeşiz, bu kadar açık ve net. bir ifade ancak bu denli sağlam belgelere dayandırılabilirdi ;D;D


bu arada ne zaman Kürtçe çeviri ihtiyacın olsa, burdayız evelAllah. çekinmeden bana getirebilirsin. düzgün, sağlam, gerçek bir çeviriyle sana iletirim tekrar ;D

(mesaj attın mı )


attim atmasinda cevap yok sen bana söyle türkce bol iltifatli bir mesaj yollasana belkide kürtce anliyordur diyecegim ama adam ingilizce ögretmeni en iyisi ingilizce yazmak :)

attim atmasinda cevap yok sen bana söyle türkce bol iltifatli bir mesaj yollasana belkide kürtce anliyordur diyecegim ama adam ingilizce ögretmeni en iyisi ingilizce yazmak :)

bir insan bu kadar mı kalitesiz olur ? ne attın mesajda? polisten, avukattan bahsettin mi? abinden bahset. şeytan diyor atla git kayseriye, bas okulunu sık kafasına. Allah kahretsin onu. sürüm sürüm sürünür inşallah. peşini bırakma sakın.

yok yok demistim ya bir ögretim görevlisi arkadas var ona arattiracagim yarin söyle bir halini, hatrini sorsun bakalim..
ne yaparsin kardes insanoglu cig süt emmistir o yüzden olur böyle seyler... zaten sana biraksam simdiye temizlemistin onu zaten bir dahakine bu tür isleri sana yaptiracagim elin yatkin anlasilan.. ;)

adam olsaydı sözünde durardı. neyse öğretim görevlisi gitsin bi yanına. bakalım ne olacak.ilahiyattaki öğrenciyi sevindirirsin, en çok onun için istiyorum. o şerefsizde kalacağına ilahiyat öğrencisine gitsin.

konuyu dağıtma ahmet aaa çok ayıp ;D

Kürtçe konuşacaksan konuş yoksa yazma burda :)

de here

bence bu konuda türkce sohbet yasaklanmali..

bence bu konuda türkce sohbet yasaklanmali..
Çıma?

Faşistlik yok lo özgürlük :) herkes istediği gibi konuşabilir.

Murat Hocam şunuda bi çeviriversen

Sayın yönetim kürt kültürü bölümünün idaresinide sorumluluk alanlarıma eklermisiniz

:hihi2:

bence bu konuda türkce sohbet yasaklanmali..


ez ji dıbejim Kırmanci xeber de (ben de diyorum ki Kürtçe konuş)

na Turki na İngilizi, tew Kırmanci xeberdın

Xode Teala razi be

Murat Hocam şunuda bi çeviriversen

Sayın yönetim kürt kültürü bölümünün idaresinide sorumluluk alanlarıma eklermisiniz

:hihi2:

e raste.


La yönetima, tıl kuri ?

ez dıbejim daha raste Furkan dıbeji kulture Kırmanci bölümeye sorumluluğate mın eklemişke ;D

fehımkır? heke tu na fehıme ez çıt bejim ?

gelek spas ahali-ye forume. zor spas, zahf spas uuu paspas ;D

Xode yardımci be.

e raste.


La yönetima, tıl kuri ?

ez dıbejim daha raste Furkan dıbeji kulture Kırmanci bölümeye sorumluluğate mın eklemişke ;D

fehımkır? heke tu na fehıme ez çıt bejim ?

gelek spas ahali-ye forume. zor spas, zahf spas uuu paspas ;D

Xode yardımci be.

topu topu iki kelima yazdi furkan..
bu kadar uzun mu kürtcesi :)

topu topu iki kelima yazdi furkan..
bu kadar uzun mu kürtcesi :)


yok ilk 2 cümle furkanın söyledğiyle ilgiliydi. geri kalanlar benden bonus;D

Murat biraz söslemiş ondan uzun la yönetim nerdesin yazmış falan filan:)

ez ji dıbejim Kırmanci xeber de (ben de diyorum ki Kürtçe konuş)

na Turki na İngilizi, tew Kırmanci xeberdın

Xode Teala razi be

Kein Problem college :).. Mir ist egal, Alle Wege führen nach Rom :hihi2::hihi2:

Bizede huy oldu bir şeylle illa uğraşacağız. Anlaşıldu bu gece kürtçeyi masaya yatırdık..

Kein Problem college :).. Mir ist egal, Alle Wege führen nach Rom :hihi2::hihi2:

jaa, ich bin du bist dumm ;D

du bist katze

das fenster

die tür ;D;D

ich liebe dich ;D

jaa, ich bin du bist dumm ;D

du bist katze

das fenster

die tür ;D;D

ich liebe dich ;D

o mijake kirkoprovic MURAT os Furkan os Firat kürdi tamamum?

Çiya gurbo çiya deutch konuşmake çıma :D

Kürtçe uydurulur :)

peh, bu da soru mu. al sana çevirisi:

Turkıyaye gelişmışkır konjokture ayağe heke tu na uydurmuşkır pır na başe devamliyee ayağate ye diretmişkır zerzevate devletamın pır mazıne talihsız bu ;D

Ne bu yaa.. ? :hihi2:
Pes sana Murat pess.. (:
Barışcanla , sevde'den yardım almak lazım sanırım.. :)

Valla ya murat bir numara değil deme bizim kürtçeye hiç benzemiyor. Sen kelimeleri eğdin büktün kürtçe oldu :hihi2:

Babama okutacam camiden gelsin :)

Çiya gurbo çiya deutch konuşmake çıma :D

Kürtçe uydurulur :)


abi siz nasil kürtsünüz, kürtce bilmiyorsunuz.. gerci benimde kökenimde lazlik var ama lazca bildigim tek kelime narinna dido :)

heyt. Kürtçeme laf yok. bu Kürtçeyi ben kendi ellerimle büyüttüm :)

ayrıca nesi var. gayet de iyi anlaşılıyor bence. en büyük özelliği sadece Türkçe bilen kişiler tarafından rahatlıkla anlaşılabilmesi :)

heyt. Kürtçeme laf yok. bu Kürtçeyi ben kendi ellerimle büyüttüm :)

ayrıca nesi var. gayet de iyi anlaşılıyor bence. en büyük özelliği sadece Türkçe bilen kişiler tarafından rahatlıkla anlaşılabilmesi :)

Kandırıkçı :V Valla barışçanla asiyi çağırıyom kürtçeyi katlediyor :hihi2:

11-Bitişik Zamirler (Cînavkên Pêvebestî)

Bitişik zamirler iki gruptur.
1. grup: im, î, e, in ekleridir.
2. grup: me, yî, ye, ne ekleridir.

1. grup ile 2. grup arasındaki farksonuna geldikleri kelimenin son harfinin sesli veya sessiz olmasından kaynaklanıyor. Sonuna geldikleri kelimenin son harfi sessiz ise 1. grup bitişik zamirler, sesli ise ikinci grup bitişik zamirler kullanılır. 1. grubun da, 2. grubun da çoğul şahısların ekleri aynıdır.


Bitişik zamirler isim ve sıfatlardan ayrı yazılır fakat fillerle kullanıldıklarında bitişik yazılır.
1. grup bitişik zamirleri isim ve sıfatlara örnek olarak:

Ez im
Ez leşker im : Ben askerim.
Ez rind im : Ben güzelim.

Tu yî
Tu xort î : Sen gençsin.
Tu jin î : Sen kadınsın.

Ew e
Ew baş e? : O iyidir.
Ew karker e : O işçidir.

Em in
Em Kurd in : Biz Kürdüz.
Em dirêj in : Biz uzunuz.

Hûn in
Hûn kin in? : Siz kısa mısınız?
Hûn xizan in : Siz fakirsiniz

Ew in
Ew hunermend in : Onlar sanatçıdır.
Ew xwendekar in : Onlar Öğrencidir.

Yukarıdaki örneklerde 'Tu yî' de asıl olan 'yî' değil 'î' dir. Ancak 'Tu' kelimesinin sonundaki harf sesli olduğundan 'y' kaynaştırma harfi gelmiştir.
1. grup bitişik zamirleri fiillere örnek olarak:

Ez kar dikim: Ben iş yapıyorum.
Ez naçim gund: Ben köye gitmiyorum.
Tu kar dikî: Sen iş yapıyorsun.
Tu naçî gund: Sen köye gitmiyorsun.
Ew kar dike: O iş yapıyor.
Ew naçe gund: O köye gitmiyor.
Em kar dikin: Biz iş yapıyoruz.
Em naçin gund: Biz köye gitmiyoruz
Hûn kar dikin: Siz iş yapıyorsunuz.
Hûn naçin gund: Siz köye gitmiyorsunuz.
Ew kar dikin: Onlar iş yapıyorlar.
Ew naçin gund: Onlar köye gitmiyorlar.

2. grup bitişik zamirleri isim ve sıfatlara örnek olarak:
Ez mamoste me: Ben öğretmenim.
Ez gurî me: Ben kelim
Tu zana yî: Sen bilginsin.
Tu canî yî: Sen canisin
Ew berberî ye: O berberidir.
Ew deştî ye: O ovalıdır (ova tarafındandır)
Em Amedî ne: Biz Amedliyiz.
Em biyanî ne: Biz yabancıyız.
Hûn bende ne: Siz kölesiniz.
Hûn bira ne?: Siz kardeş misiniz?
Ew cîngene ne: Onlar çingenedir.
Ew seyda ne: Onlar seydadır.

2. grup bitişik zamirleri fiillere örnek olarak:
Min tu dîtî: Ben seni gördüm.
Min tu bexşandî: seni bağışladım.
Te ew dît: Sen onu gördün.
Te em bexşandin?: sen bizi bağışladın mı?
Wî em dîtin: O (er) bizi gördü.
Wî ez nebexşandim: O (er) bizi bağışlamadı.
Wê hûn dîtin O(d) sizi gördü.
Wê ew bexşand: O (d) onu bağışladı.
Me ew dîtin: Biz onları gördük.
Me hûn bexşandin: Biz sizi bağışladık
We ez dîtim: Siz beni gördünüz.
We ew bexşandin: siz onları bağışladınız.
Wan tu dîtî: Onlar seni gördüler.
Wan ew bexşandin: onlar onu bağışladılar.

Örneklerde de görüldüğü gibi özne ile nesne aynı grup şahıs zamirlerinden oluşamaz. (2. dersimizde işlediğimiz şahıs zamirlerinden hangilerinin hangi gruba ait olduğunu görebilirsiniz.) Bitişik zamir eki nesneye göre belirlenir.

Kürtçe'de bitişik zamirlerin ekleri bunlardır, kullanım şekilleri de bunlardır. Bazı yörelerde kullanılan şekil yanlıştır. Ez dixwime, hûn dikine, tu dixwiye, em radibine, ew diçî, ew diçiye gibi kullanımlar yanlıştır.



ALIŞTIRMALAR
Aşağıdaki cümleleri çeviriniz:

Ez cotkar im……… Tu kor î……………
Ew misliman e?… Em azad in………
Hûn ne egîd in… Ew delal in………
Ez Wanî me………. Tu ne çiyayî yî?…
Ew ne beredayî ye… Em canfeda ne…….
Hûn wek rovî ne… Ew perî ne?………

Ben hastayım…… Sen terzi misin?...
O kahramandır…… Biz şişman değiliz….
Siz bekar değilsiniz… Onlar delidirler….
Ben dağlıyım…. Sen Erzurumlusun…
O solaktır… Biz beyaz değiliz…
Siz oruçlu musunuz?... Onlar şehirlidir….
Ben yiyorum… Sen yiyiyorsun..
O yiyiyor……. Biz yiyiyoruz….
Siz yiyiyorsunuz… Onlar yiyiyorlar…

Aşağıdaki boşluğu doğru zamir eki ile doldurunuz
Min tu girt…. Te ew girt….
Wî em girt…. Wê hûn girt….
Wan tu girt…. We ez girt…..
Me ew girt….


EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER

Derew : Yalan Rast: Doğru/Sağ
Çep : Sol Mal: Ev
Xewn : Rüya Pîroz: Kutlu
Cil : Elbise Deyn: Borç
Birçî : Aç Têr: Tok
Buha : Pahalı Erzan: Ucuz
Weşî : Başak Mirov: İnsan
Dikan : Dükkan Bazdan: Koşmak
Masî : Balık Kurt: Kurm
Sor : Kırmızı Kesk: Yeşil
Şîn : Mavi Zer: Sarı
Kinûşk : Pembe Çakar: Kahverengi
Sipî : Beyaz Reş: Siyah
Xemrî : Mor Binefşgon: Menekşe
Şaşî : Hata Xeter: Tehlike


GEÇEN AYIN CEVAPLARI
Aşağıdaki soruları ve cevaplarını beraber çeviriniz.

ÖRNEKLER;
Kim (Alî) kime (Veli) vurdu? : Kî (Elî) li kê (Welî) xist? - O (Ali) onu (Weliyi) vurdu : Ew (Elî) li wî (Weliyî) xist

Ne (at) eve geldi? : Çiyê hat malê? - At eve geldi : Hespê hat malê

Kaçı kaçına baktı? : Çend li çendan mêze kirin? - Beşi üçüne baktı : Pêncan li sisiyan mêze kirin

Kim kimi rüyada gördü? : Kî kê di xewn de dî? - O (Ayşe), beni rüyada gördü : Wê (eyşê) min di xewn de dî;

Kim buraya gelebilir? : Kî dikare were vir? - O (Hatice) buraya gelebilir : Ew (Xetîce) dikare were vir

Kim Newrozu kutluyor? : Kî newrozê pîroz dike? - Biz newrozu kutluyoruz : Em newrozê pîroz dikin.

Kime araba verdiler? : Erebê dan kê? - Arabayı onlara (çocuklara) verdiler : Erebê dan wan (zarokan)

Kimler Amed'e gidecek? : Kî û kî wê herin Amedê? - Biz ve siz gideceğiz : Em û hûn ê herin Amedê

Kimleri görmediniz? : We kê û kê nedît? - Onları (Berivanları) görmedik : Me ew (Berîvan û wan) nedîtin

Kimlere elbise aldınız? : We ji kî û kî re cilan sitend - Ona (Aliye) ve ona (Azada) elbise aldık : Me ji wî (Eliyî) û wî (azadî) re cilan sitend

Kimlerden borç aldınız? : We ji kî deyn girt? - Biz ondan (Berfînden) borç aldık : Me ji wê (Berfînê) deyn girt

Azad ne okuyor? : Azad çi dixwîne? - Azad onu (kitabı) okuyor : Azad wê (pirtûkê) dixwîne

Bawer ne getirdi? : Bawer çi anî? - Bawer onu (Eşeği) getirdi : Bawer wî (Kerê) anî

Siyabend ne yiyor? : Siyabend çi dixwe? - Siyabend onu (elmayı) yiyor : Siyabend wê (sêvê) dixwe

Zozan ne aldı? : Zozan çi girt? - Zozan onu (kaşığı) aldı : Zozan wê (kefçiyê) girt

Suda ne yüzüyordu? : Çiyê di avê de soberî dikir? - O (balık) suda yüzüyordu : Wê (Masiyê) di avê de soberî dikir

Ne başak verdi? : Çiyê weşî da? - O (buğday) başak verdi : Wî (Genimî) weşî da

Ne gelmedi? : Çiyê nehat? - O (kedi) gelmedi : Ew (Pisîk) nehat

Ne çocuğa tekme attı? : Çiyê pîn li zarok xist - O (at) çocuğa tekme attı : Wî (Hespê) pîn li zarok xist

Hangisi dama çıktı? (D) : Kîjanê derket serê xanî? - Büyüğü (hêlîn) dama çıktı : A mezin (Hêlîn) derket ser xanî

Hangisi iyi değil? (E) : Kîjanî ne baş e? - Ortadaki iyi değil : Ê navîn (Zerdan) ne baş e.

Hangisini seviyorsun? (E) : Tu ji kîjanî hez dikî? - Esmer olanı seviyorum : Ez ji yê esmer (Ehmedî) hez dikim

Hangisine elma verdin? (D) : Te sêv da kîjanê? - Küçüğüne elma verdim : Min sêvê da ya biçûk (Xezalê)

Hangileri daha olgun? : Kîjanan zêdetir gihiştîne? - Kırmızılar daha olgun : Ên sor zêdetir gihiştî ne

Hangilerinden aldın? : Te ji kîjanan girt? - İyilerinden aldım : Min ji yên baş girt

Hangisi (E) hangisine (E) ders verdi? : Kîjanî fêr da kîjanî? - Şêrkoh, Osmana ders verdi : Şêrkohî fêra Osman da

Hangileri Mizgîn okuyor? : Kîjanan Mizgînê dixwînin? - Okumayı sevenler Mizgîn okuyor : Ên ji xwendinê hez dikin Mizgînê dixwînin

Kaçı gitti? : Çend çûn? - Dördü gitti : Çaran çûn

Kaçını sordunuz? : Te çendan pirsî? - İkisini sordum : Min diduwan pirsî

Kaçına elbise aldınız? : We çendan re cil girt? - Yedisine elbise aldım : Min heftan re cil girt

Kaçı okula gidiyor? : Çend diçin dibistanê? - Elli beşi okula gidiyor : Pêncî û pêncan diçin dibistanê

Kaçı kaçını gördü? : Çend çendan dîtin? - Dördü ikisini gördü : Çaran diduwan dît

Kaçının evi var? : Mala çendan heye? - Altısının evi var : Mala şeşan heye

Kaçından kaçını saydınız? : We çendan çend jimartin? - Doksanından yetmişini saydık : Me notan heftê jimartin

Kaçı aç, kaçı tok? : Çend birçîne çend têr in? - Dördü tok beşi aç : Çar birçîne sisê têr in

Aşağıdaki cümleleri çeviriniz

Yekê sêva min xwariye ; Birisi elmamı yemiş
Tu kes tu car karek wusa nake ; Hiç kimse hiçbir zaman böyle bir şey yapmaz
Tu qet çûyî Amedê? ; Sen hiç Amed'e gittin mi?
Hin mirov baş in ; Bazı insanlar iyidir
Gellek mal û mulkê wê heye ; Onun çokça malı mülkü var
Ew her dem li dikana xwe ye? ; O hep dükkanındadır
Li vir her tişt buha ye ; Orada her şey pahalıdır
Çend donim erdê min heye ; Benim birkaç dönüm tarlam var
Filan kes nehat dawetê ; Falanca düğüne gelmedi
Divê herkes Mizgîn bixwîne ; Bütün akrabalarını çağırmamış
Her yek çend kîlo tên? ; Her biri kaç kilo gelir
Li mal tu tişt tune ; Evde hiçbir şey yok

Geçen sayıda alıştırmalar bölümünde bir yanlışlık yapılmıştır. "Zozan ne dedi" yerine "Zozan ne aldı" olacaktı. Okurlarımızdan özür dilerim.

Birkaç önemli uyarı: Allah'ın izniyle 8. dersimizi de yaptık. Allah'a hamd olsun.
Değerli okurlar bir dilin daha iyi bilinmesi, konuşulması için olmazsa olmaz şartlar vardır. Bunlardan ilki dersi sevmek, azimle, ısrarla anlamaya ve öğrenmeye çalışmak. Bu işin psikolojik boyutu. İkincisi ise pratik yapmak. Özellikle kendi çalışmamızı baz alacak olursak; Derslerde verilen alıştırmaları yapmak, bir sonraki sayıda cevapları kontrol etmek ve bunları karşılaştırmak. Özellikle verilen dersin müfredatına uygun pratikler yapmak. Bunların dışında Kürtçe kitaplar okumak, çevrede Kürtçe'yi iyi bilenlere danışmak. Mizgîn Dergisi Allah'a şükür bu noktada büyük bir malzeme sunuyor. Mizgîn Dergisi güzelce takip edilerek bile bir çok problem ortadan kalkacaktır.

ZAMANLAR (DEM)
Kürtçe de dört zaman vardır.

1-ŞİMDİKİ ZAMAN (DEMA NIHA)
2-GELECEK ZAMAN (DEMA BÊ / DEMA DAHATÛ)
3-YAKIN GELECEK ZAMAN (DEMA BÊ /DEMA DAHATÛ YA NÊZÎK)
4-GEÇMİŞ ZAMAN (DEMA BORÎ)

1-ŞİMDİKİ ZAMAN (DEMA NIHA)
Şimdiki zaman adından da anlaşılacağı gibi şu içerisinde bulunulan zamanda yapılan iş veya bulunulan durumu ifade eder. Kürtçe de şimdiki zamanı belirten ek 'di' önekidir. Ayrıca fiil bitişik zamirî ekini de alır. Bitişik zamirleri geçen derste görmüştük.

Ez dikim: Ben yapıyorum
Tu dikî: Sen yapıyorsun
Ew dike: O yapıyor
Em dikin: Biz yapıyoruz
Hûn dikin: Siz yapıyorsunuz
Ew dikin: Onlar yapıyorlar
Ez dixwim: Ben yiyiyorum
Tu dixwî: Sen yiyiyorsun
Ew dixwe: O yiyiyor
Em dixwin: Biz yiyiyoruz
Hûn dixwin: Siz yiyiyorsunuz
Ew dixwin: Onlar yiyiyorlar
Ez digrim: Ben kapatıyorum
Tu digrî: Sen kapatıyorsun
Ew digre: O kapatıyor
Em digrin: Biz kapatıyoruz
Hûn digrin: Siz kapatıyorsunuz
Ew digrin: Onlar kapatıyor

Fiilin başına 'di' önekini getirerek oluşturulur. Kürtçe'de birçok yardımcı fiil vardır. Bu yardımcı fiillerin bulunduğu eylemlerde zaman çekimleri farklı olur. İster bileşik, ister türemiş fiil olsun, bu tür fiillerde 'di' öneki esas fiil ile yardımcı fiil arasına konur. "Rakirin, vêxistin, dagirtin fillerini örnek olarak verecek olursak:

Ez radikim: Ben kaldırıyorum
Tu radikî: Sen kaldırıyorsun
Ew radike: O kaldırıyor
Em radikin: Biz kaldırıyoruz
Hûn radikin: Siz kaldırıyorsunuz
Ew radikin: Onlar kaldırıyorlar
Ez vêdixim: Ben içiyorum
Tu vêdixî: Sen içiyorsun
Ew vêdixe: O içiyor
Em vêdixin: Biz içiyoruz
Hûn vêdixin: Siz içiyorsunuz
Ew vêdixin: Onlar içiyorlar
Ez dadigrim: Ben dolduruyor
Tu dadigrî: Sen dolduruyorsun
Ew dadigre: O dolduruyor
Em dadigrin: Biz dolduruyoruz
Hûn dadigrin: Siz dolduruyorsunuz
Ew dadigrin: Onlar dolduruyorlar

Yukarıdaki örneklerde verilen fiillerin başındaki esas fiiller kendi başlarında kullanıldıklarında hiçbir anlamları yoktur. Bunlar bileşik fiillerdir. Bir tür bileşik filler dışında isim ve fiillerden oluşan bileşik fiiller de vardır bunların çekimlerini de "barkirin, maf xwarin, jangirtin" fiilleri üzerinden yaparsak:

Ez bar dikim: Ben yüklüyorum
Tu bar dikî: Sen yüklüyorsun
Ew bar dike: O yüklüyor
Em bar dikin: Biz yüklüyoruz
Hûn bar dikin: Siz yüklüyorsunuz
Ew bar dikin: Onlar yüklüyorlar
Ez maf dixwim: Ben hak yiyorum
Tu maf dixwî: Sen hak yiyorsun
Ew maf dixwe: O hak yiyor
Em maf dixwin: Biz hak yiyoruz
Hûn maf dixwin: Siz hak yiyorsunuz
Ew maf dixwin: Onlar hak yiyorlar
Ez jan digrim: Ben sancılanıyorum
Tu jan digrî: Sen sancılanıyorsun
Ew jan digre: O sancılanıyor
Em jan digrin: Biz sancılanıyoruz
Hûn jan digrin: Siz sancılanıyorsunuz
Ew jan digrin: Onlar sancılanıyorlar

Şimdiki zamanın olumsuzu ise 'di' önekinin yerine 'na' getirme ile elde edilir. Başka hiç bir eyleme gerek yoktur.
Ez betal nakim: Ben iptal etmiyorum
Tu betal nakî: Sen iptal etmiyorsun
Ew betal nake: O iptal etmiyor
Em betal nakin: Biz iptal etmiyoruz
Hûn betal nakin: Siz iptal etmiyorsunuz
Ew betal nakin: Onlar iptal etmiyorlar
Ez baz nadim: Ben koşmuyorum
Tu baz nadî: Sen koşmuyorsun
Ew baz nade: O koşmuyor
Em baz nadin: Biz koşmuyoruz
Hûn baz nadin: Siz koşmuyorsunuz
Ew baz nadin: Onlar koşmuyorlar

2-GELECEK ZAMAN (DEMA BÊ/ DEMA DAHATÛ)
Gelecekte yapılması düşünülen iş veya gelecekte olması beklenen durumu ifade eder. Yani henüz bu olay gerçekleşmemiş veya bu durum içerisinde bulunulmamaktadır. Kürtçe'de gelecek zamanı gösteren ekler; "-ê, dê, wê" dir. Gelecek zamanda fiilin önüne 'bi' öneki getirilerek gelecek zaman oluşturulur. 'Bi' öneki şimdiki zamanın fiil köküne eklenir. Şimdiki zamandaki 'di' önekini kaldırıp yerine 'bi' getirirsek gelecek zamana dönüşür. Ayrıca yine şimdiki zamanda olduğu gibi yardımcı fiillerle oluşturulan bileşik veya türemiş fiilerde de durum aynıdır. 'di'yı kaldırır yerine 'bi'yı eklersek (tabi -ê, wê, dê eklerini unutmadan) gelecek zamanı oluşturmuş oluruz.

Ezê bikim: Ben yapacağım
Tuyê bikî: Sen yapacaksın
Ewê bike: O yapacak
Emê bikin: Biz yapacağız
Hûnê bikin:Siz yapacaksınız
Ewê bikin: Onlar yapacaklar
Ezê bixwim: Ben yiyeceğim
Tuyê bixwî: Sen yiyeceksin
Ewê bixwe: O yiyecek
Emê bixwin: Biz yiyeceğiz
Hûnê bixwin: Siz yiyeceksiniz
Ewê bixwin: Onlar yiyecekler
Ezê dabigrim: Ben yükleyeceğim
Tuyê dabigrî: Sen yükleyeceksin
Ewê dabigre: O yükleyecek
Emê dabigrin: Biz yükleyeceğiz
Hûnê dabigrin: Siz yükleyeceksiniz.
Ewê dabigrin: Onlar yükleyecekler.

Olumsuz hali ise 'bi' yerine 'ne' konulmasıyla elde edilir.
Ezê negrim: Ben kapatmayacağım
Tuyê negrî: Sen kapatmayacaksın
Ewê negre: O kapatmayacak
Emê negrin: Biz kapatmayacağız
Hûnê negrin: Siz kapatmayacaksınız
Ewê negrin: Onlar kapatmayacaklar
Ezê ranexînim: Ben sermeyeceğim
Tuyê ranexînî: Sen sermeyeceksin
Ewê ranexîne: O sermeyecek
Emê ranexînin: Biz sermeyeceğiz
Hûnê ranexînin: Siz sermeyeceksiniz
Ewê ranexînin: Onlar sermeyecekler

'Dê' bazı yörelerde kullanılır ve '-ê' yerine kullanılır. Ayrıca 'wê' nin kullanıldığı yerlerde de 'dê' kullanılabilinir. Yazılma açısından 'Dê' ve 'wê' nin '-ê'den farkı başındaki kelimeden ayrı yazılmalarıdır. 'dê' ve 'wê' yî de birkaç örnekte kullanalım.

Ez dê bimrim: Ben öleceğim
Tu dê werî: sen geleceksin
Ew dê baz bide: O koşacak
Em dê negihijin: Biz yetişemeyeceğiz
Hûn dê herin: Siz gideceksiniz
Ew dê bizivirin: Onlar dönecekler
Kevok wê azad bifirin: Güvercinler özgürce uçacak
Mar wê biteve de: Yılan seni sokacak
Roj wê derkeve: Güneş doğacak
Em jî wê rojek bimrin: biz de bir gün öleceğiz.

ALIŞTIRMALAR:
Aşağıdaki fiilleri altta verdiğimiz örnek çerçevesinde şimdiki zaman ve gelecek zamana göre çekimleyiniz ve Türkçe karşılığını yazınız.

Rabûn (kalkmak), sitendin (satın almak), nimêj kirin (namaz kılmak), firîn (uçmak),
birîn (kesmek), nîşandan (göstermek), kuştin (öldürmek), derketin (çıkmak)

Ez dibînim: Ben görüyorum Tu………………… Ew……………………..
Ez nabînim: Ben görmüyorum Tu………………… Ew……………………..
Ezê bibînim: Ben göreceğim Tu………………… Ew……………………..
Ezê nebînim: Ben görmeyeceğim Tu………………… Ew……………………..

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER
Taştê: Kahvaltı Navroj: Öğle Yem.
Şîv: Akşam Yem. Paşîv: Sahur
Şewitîn: Yanmak Gerîn: Dolaşmak
Birin: Götürmek Anîn: Getirmek
Kirin: Yapmak Şewutandin: Yakmak
Mêrdîn: Mardin Sêrt: Siirt
Bidlîs: Bitlis Şirnex: Şırnak
Qers: Kars Wan: Van
Zebeş: Karpuz Petêx: Kavun
Hirmî: Armut Biyok: Ayva
Hinar: Nar Arûng/Êrûg: Erik
Gir: İri Hûrik: Minik
Nêz: Yakın Dûr: Uzak
Pêşeroj: Gelecek Paşeroj: Geçmiş
Beden: Vücut Serî: Baş
Çav: Göz Poz: Burun
Dev: Ağız Ziman: Dil
Xwirînî: Kahvaltı öncesi atıştırma

GEÇEN AYIN CEVAPLARI

Aşağıdaki cümleleri çeviriniz:
Ez cotkar im : Ben çiftçiyim.
Tu kor î : Sen körsün.
Ew misliman e?: O müslümandır.
Em azad in : Biz özgür değiliz.
Hûn ne egîd in : Siz yiğit değilsiniz.
Ew delal in : Onlar güzel değiller.
Ez Wanî me : Ben Vanlıyım.
Tu ne çiyayî yî? : Sen dağlı değil misin?
Ew ne beredayî ye : O başıboş değil.
Em canfeda ne : Biz fedaiyiz.
Hûn wek rovî ne : Siz tilki gibisiniz.
Ew perî ne? : Onlar peri mi?
Ben hastayım : Ez nexweş im.
Sen terzi misin? : Tu derzîvan î
O kahramandır : Ew Leheng e
Biz şişman değiliz : Em ne qelew in. (qelew nîn in)
Siz bekar değilsiniz : Hûn ne ezeb in. (ezeb nîn in)
Onlar delidirler : Ew dîn in.
Ben dağlıyım : Ez çiyayî me.
Sen Erzurumlusun : Tu Erziromî yî.
O solaktır : Ew çepo ye.
Biz beyaz değiliz : Em ne sipî ne. (sipî nîn in)
Siz oruçlu musunuz? : Hûn bi rojî ne.
Onlar şehirlidir : Ew bajarî ne.
Ben yiyorum : Ez dixwim.
Sen yiyiyorsun : Tu dixwî.
O yiyiyor : Ew dixwe.
Biz yiyiyoruz : Em dixwin.
Siz yiyiyorsunuz : Hûn dixwin.
Onlar yiyiyorlar : Ew dixwin.

Aşağıdaki boşluğu doğru zamir eki ile doldurunuz.
Min tu girtî: Ben seni yakaladım
Te ew girt : Sen onu yakaladın
Wî em girtin: O (er) bizi yakaladı
Wê hûn girtin: O (d) sizi yakaladı
Wan tu girtî : Onlar seni yakaladı
We ez girtim: Siz beni yakaladınız
Me ew girtin: Biz onları yakaladık

3-YAKIN GELECEK ZAMAN (DEMA BÊ/DEMA DAHATÛ YA NÊZÎK)

Bu zamanda o iş hala yapılmamış ancak yapılmak üzeredir. Bu zaman Türkçe'de yoktur. Burada 'kirin' yardımcı fiili zamanı belirlerken aldığı ekler yine daha önceki dersimizde gördüğümüz şahıs iyelik eklerini alır. Fiil ise gelecek zamandaki (Dema Dahatû/Dema Bê) gibi 'bi' önekini alır. Ancak Fiiller dersinde görüleceği gibi Kürtçe'de bazı fiiller (İngilizce'deki gibi) düzensiz filer olarak adlandırılabilir fiillerdendir ve bunlar diğer fiillere gelen sonek veya önekleri almazlar. Hatin (gelmek), Çûndin (gitmek) bu fiillerden ikisidir.

ÖRN:
Ez dikim herim : ben gitmek üzereyim
Ez dikim bifirim : ben uçmak üzereyim
Tu dikî bixwî : sen yemek üzeresin
Tu dikî bidoşî : sen sağmak üzeresin
Ew dike were : o gelmek üzere
Ew dike bimre : o ölmek üzere
Em dikin bazdin : biz koşmak üzereyiz
Em dikin bisitirên : biz şarkı söylemek üzereyiz
Hûn dikin biqedînin : siz bitirmek üzeresiniz
Hûn dikin bibirin : siz kesmek üzeresiniz
Ew dikin birevin : onlar kaçmak üzereler
Ew dikin bikevin? : onlar kaçmak üzereler mi?

4-GEÇMİŞ ZAMAN (DEMA BORÎ)

Kürtçe'de 5 alt geçmiş zaman vardır.
1- Dema Boriya Têdeyî yada Dema Boriya Sade (di'li geçmiş zaman)
2- Dema Boriya Dûdar yada Dema Boriya Çîrokî (miş'li geçmiş zaman)
3- Dema Boriya Berdest yada Çîrokiya Dema Niha (şimdiki zamanın hikayesi)
4- Çîrokiya Dema Boriya Têdeyî/Sade (di'li geçmiş zamanın hikayesi)
5- Çîrokiya Dema Boriya Dûdar/Çîrokî (miş'li geçmiş zamanın hikayesi)

Geçmiş zamana geçmeden önce bir-iki hatırlatma ve uyarı yapmak gerek. Daha önceki dersimizde gördüğümüz gibi iki grup Şahıs Zamiri vardı. Bunlardan birincisi: "Ez, Tu, Ew, Em, Hûn, Ew" idi. İkinci Grup ise: "Min, Te, Wî/Wê, Me, We, Wan" zamirlerinden oluşur. İkinci grup zamirler geçmiş zaman dışında özne olarak kullanılmaz. Geçmiş zamanda da bazı fiillerde özne olarak görev görürler. Yine bilmemiz gereken bir gruptaki zamirler bir cümle içerisinde hem özne, hem nesne olarak görev yapmazlar. Yani birinci gruptaki özne durumunda ise, nesne durumunda ikinci gruptaki zamir görev alır. Kürtçe'de bir tek geçmiş zaman yoktur. Geçmiş zaman beşe ayrılır.

1-Dİ'Lİ GEÇMİŞ ZAMAN (DEMA BORIYA TÊDEYÎ/SADE)

Kürtçe'de asıl fiilerden (lêkerên resen) mastar ekini attığımızda di'li geçmiş zamanda kullanılan fiilin kökü kalır. Buna bitişik zamir soneklerini getirdiğimizde di'li geçmiş zaman oluşur.

ÖRN: 'kuştin' fiilinden 'in' mastarını attığımızda 'kuşt' kelimesi kalır. Cümle içerisinde kullandığımızda da;

Min tu kuştî : ben seni öldürdüm.
Min gellek derd kişand : ben bir çok dert çektim.
Te ew nekuşt : sen onu öldürmedin.
Te got çi? : sen ne dedin?
Wî em kuştin? : o (er) bizi öldürdü mü?
Wî tiştek nedî : o (er) bir şey görmedi.
Wê hûn kuştin : o (d) sizi öldürdü.
Wê erebe girt : o (d) araba aldı
Wan tu nekuştî? : onlar seni öldürmediler mi?.
Me rê guhert : biz yolu değiştirdik.
We ez nekuştim : siz beni öldürmediniz.
We xwarin xwar? : siz yemek yediniz mi?
Me ew kuştin : biz onları öldürdük.
Wan qeza kir : onlar kaza yaptı.

2-MİŞ'Lİ GEÇMİŞ ZAMAN (DEMA BORIYA DÛDAR/ÇÎROKÎ)

Di'li geçmiş zamanda kullanılan fiillere fiilin durumuna göre 'iye', 'ine' eklerini getirirsek miş'li geçmiş zaman elde ederiz. Tekillerde 'iye' çoğullarda 'ine' eki getirilir. Yukarıdaki örnekler üzerinde deneyelim:

Wî em kuştine? : o (er) bizi öldürmüş.
Me rê guhertiye : biz yolu değiştirmişiz
Te ew nekuştine : sen onları öldürmemişsin
We xwarin xwariye? : siz yemek yemiş misiniz?
Min tu kuştiye : ben seni öldürmüşüm.
Te gotiye çi? : sen ne demişsin?
Wan qeza kiriye : onlar kaza yapmış
Wê erebe girtiye : o (d) araba almış
Wê tiştek nediye : o (d) bir şey görmemiş
Ew nexweş neketine : onlar hastalanmamışlar.

Geçişsiz fiillerde ise bitişik zamirlerin soneklerini alırlar.
Ez pîr bûme : ben yaşlanmışım.
Tu rabûyî? : sen kalkmış mısın?
Ew pirtûk xwendiye? : o kitap okumuş mu?
Me daran nebiriye? : biz ağaçları kesmemiş miyiz?
We kî û kê birine : siz kimleri götürmüşsünüz.
Ew neçûne Amedê : onlar Amed'e gitmemişler.

ALIŞTIRMALAR:

Aşağıdaki cümleleri çeviriniz:
Ben öğrenmek üzereyim:…...............
Sen bitirmek üzeresin:…....................
O taşınmak üzere mi?:…....................
Biz yazmak üzereyiz:….....................
Siz okumak üzere misiniz?:................
Onlar konuşmak üzere:……...............
Ben seni bağışladım:……..................
Ben toprağı sürmüşüm:…...................
Sen bizi öldürdün mü?:…...................
Sen buğday biçmişsin:……................
O diğerini görmedi:…........................
O ne zaman gitmiş?:………...............
Biz onların evine gittik:......................
Biz arpa ekmemişiz.............................
Siz onu yolladınız mı?:.......................
Siz taşı kaldırmamış mısınız?.............
Onlar böbreklerini bağışladı:…..........
Onlar Urfa'ya gelmiş mi?....................


EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:

Gurçik : Böbrek Mêlak : Akciğer
Mejî : Beyin Dil : Kalp
Aşik : Mide Kezeba Reş : Karaciğer
Fetereşk : Dalak Zaferan : Safra
Sing : Göğüs Ling/Pê : Ayak
Tilî : Parmak Neynûk : Tırnak
Egîd : Yiğit Merd : Mert
Dêrîn : Asil Wêrek : Cesur
Dilsoz : Samimi Leheng : Kahraman
Sînî : Tepsi Kevçî : Kaşık
Kêr : Bıçak Çartel : Çatal
Teyfik : Tabak Quşxane : Tencere
Îskan : Bardak Tas : Tas
Aşxane : Mutfak Şerşok : Banyo
Kûlîn : Kiler Ode : Oda
Ajotin : Sürmek Çandin : Ekmek
Çinîn : Biçmek Mirin : Ölmek
Êşandin : Ağrıtmak Rakirin : Kaldırmak

GEÇEN AYIN CEVAPLARI

Aşağıdaki fiilleri altta verdiğimiz örnek çerçevesinde şimdiki zaman ve gelecek zamana göre çekimleyiniz ve Türkçe karşılığını yazınız.

rabûn (kalkmak)
sitendin (satın almak)
nimêj kirin (namaz kılmak)
firîn (uçmak)
birîn (kesmek)
nîşandan (göstermek)
kuştin (öldürmek)
derketin (çıkmak)
dîtin (görmek)

dîtin-birîn:
Ez dibînim : ben görüyorum
Ez nabirim : ben kesmiyorum
Tu dibînî : sen görüyorsun
Tu nabirî : sen kesmiyorsun
Ew dibîne : o görüyor
Ew nabire : o kesmiyor
Em dibînin : biz görüyoruz
Em nabirin : biz kesmiyoruz
Hûn dibînin : siz görüyorsunuz
Hûn nabirin : siz kesmiyorsunuz
Ew dibînin : onlar görüyorlar
Ew nabirin : onlar kesmiyorlar

Ezê bibirim : ben keseceğim
Ezê nebînim : ben görmeyeceğim
Tuyê bibirî : sen keseceksin
Tuyê nebîni : sen görmeyeceksin
Ewê bibire : o kesecek
Ewê nebîne : o görmeyecek
Emê bibirin : biz keseceğiz
Emê nebînin : biz görmeyeceğiz
Hûnê bibirin : siz keseceksiniz
Hûnê nebînin : siz görmeyeceksiniz
Ewê bibirin : onlar kesecekler
Ewê nebînin : onlar görmeyecekler

nimêjkirin-nîşandan:
Ez nimêj dikim : ben namaz kılıyorum
Ez nîşan nadim : sen göstermiyorum
Tu nimêj dikî : sen namaz kılıyorsun
Tu nîşan nadî : sen göstermiyorsun
Ew nimêj dike : o namaz kılıyor
Ew nîşan nade : o göstermiyor
Em nimêj dikin : biz namaz kılıyoruz
Em nîşan nadin : biz göstermiyoruz
Hûn nimêj dikin : siz namaz kılıyorsunuz
Hûn nîşan nadin : siz göstermiyorsunuz
Ew nimêj dikin : onlar namaz kılıyorlar
Ew nîşan nadin : onlar göstermiyorlar

Ezê nimêj bikim : ben namaz kılacağım
Ezê nîşan nedim : göstermeyeceğim
Tuyê nimêj bikî : sen namaz kılacaksın
Tuyê nîşan nedî : sen göstermeyeceksin
Ewê nimêj bike : o namaz kılacak
Ewê nîşan nede : o göstermeyecek
Emê nimêj bikin : biz namaz kılacağız
Emê nîşan nedin : biz göstermeyeceğiz
Hûnê nimêj bikin : siz namaz kılacaksınız
Hûnê nîşan nedin : siz göstermeyeceksiniz
Ewê nimêj bikin : onlar namaz kılacaklar
Ewê nîşan nedin : onlar göstermeyecekler

derketin:
Ez derdikevim : ben çıkıyorum
Ez dernakevim : ben çıkmıyorum
Tu derdikevî : sen çıkıyorsun
Tu dernakevî : sen çıkmıyorsun
Ew derdikeve : o çıkıyor
Ew dernakeve : o çıkmıyor
Em derdikevin : biz çıkıyoruz
Em dernakevin : biz çıkmıyoruz
Hûn derdikevin : siz çıkıyorsunuz
Hûn dernakevin : siz çıkmıyorsunuz
Ew derdikevin : onlar çıkıyorlar
Ew dernakevin : onlar çıkmıyorlar

Ezê derbikevim : ben çıkacağım
Ezê dernekevim : ben çıkmayacağım
Tuyê derbikevî : sen çıkacaksın
Tuyê dernekevî : sen çıkmayacaksın
Ewê derbikeve : o çıkacak
Ewê dernekeve : o çıkmayacak
Emê derbikevin : biz çıkacağız
Emê dernekevin : biz çıkmayacağız
Hûnê derbikevin : siz çıkacaksınız
Hûnê dernekevin : siz çıkmayacaksınız
Ewê derbikevin : onlar çıkacaklar
Ewê dernekevin : onlar çıkmayacaklar

rabûn-kuştin:
Ez radibim : ben kalkıyorum.
Ez nakujim : ben öldürmüyorum.
Tu radibî : sen kalkıyorsun.
Tu nakujî : sen öldürmüyorsun.
Ew radibe : o kalkıyor.
Ew nakuje : o öldürmüyor.
Em radibin : biz kalkıyoruz.
Em nakujin : biz öldürmüyoruz.
Hûn radibin : siz kalkıyorsunuz.
Hûn nakujin : siz öldürmüyorsunuz.
Ew radibin : onlar kalkıyorlar.
Ew nakujin : onlar öldürmüyorlar.

Ezê bikujim : ben öldüreceğim
Ezê ranebim : ben kalkmayacağım
Tuyê bikujî : sen öldüreceksin
Tuyê ranebî : sen kalkmayacaksın
Ewê bikuje : o öldürecek
Ewê ranebe : o kalkmayacak
Emê bikujin : biz öldüreceğiz
Emê ranebin : biz kalkmayacağız
Hûnê bikujin : siz öldüreceksiniz
Hûnê ranebin : siz kalkmayacaksınız
Ewê bikujin : onlar öldürecekler
Ewê ranebin : onlar kalkmayacaklar

sitendin-firîn:
Ez distînim : ben satın alıyorum
Ez nastînim : ben satın almıyorum
Tu distînî : sen satın alıyorsun
Tu nastînî : sen satın almıyorsun
Ew distîne : o satın alıyor
Ew nastîne : o satın alıyor
Em distînin : biz satın alıyoruz
Em nastînin : biz satın almıyoruz
Hûn distînin : siz satın alıyorsunuz
Hûn nastînin : siz satın almıyorsunuz
Ew distînin : onlar satın alıyorlar
Ew nastînin : onlar satın almıyorlar

Ezê bifirim : ben uçacağım
Ezê nefirim : ben uçmayacağım
Tuyê bifirî : sen uçacaksın
Tuyê nefirî : sen uçmayacaksın
Ewê bifire : o uçacak
Ewê nefire : o uçmayacak
Emê bifirin : biz uçacağız
Emê nefirin : biz uçmayacağız
Hûnê bifirin : siz uçacaksınız
Hûnê nefirin : siz uçmayacaksınız
Ewê bifirin : onlar uçacaklar
Ewê nefirin : onlar uçmayacaklar

NOT:
1-Geçen ayın bütün cevaplarını yazmaya olmadığı için hepsini cevaplandırmadık. Ancak Kürtçe öğrencilerinin diğerlerini de çözmeleri gerekiyor. Öğrenciler çözemediklerini yaptıklarımızın ışığında rahatlıkla çözebilirler.

2-Verdiğimiz Alıştırmalar yer darlığı yüzünden yeterli değildir. Kürtçe öğrencilerinin kendi kendilerine alıştırmalar yapmaları gerekiyor.

Mizgin Dergisine tesekkürler. Rabbi yar ve yardimcilari olsun.