Ali BULAÇ'ın yazısı / ZAMAN

Çöl nasıl bir şey! İlk defa geçen ağustos ayında çölü gördüm. Bu sene de hacı götüren firmalar, gezilecek yerler arasına çölü koymuşlar. Hudeybiye anlaşmasının imzalandığı mekâna yakın, deve sütü içilen bir alan var. Çölün içinde kalıyor. Bir daha görme fırsatımız oldu.

Çöl farklı bir varlık alanı. Çölü düşündüğünüzde aklınıza ne gelir? Hiçbir obje yok. Obje yoksa materyalist olmanız çok zor. Her taraf dümdüz, sarı ve aynı. Ne bir ağaç, ne bir tepe, ne bir su kaynağı. Objenin olmadığı çöl size sadece sonsuzluğu hatırlatır. Soyut düşünme melekeniz gelişir. Çöl, entelektüel düşüncenin döl yatağıdır. Geceleri gökyüzü size çok yakın. Mardin'de yazın damlar üzerinde yatardık, altımızda dümdüz Mezopotamya ovası var, bana sanki bu düzlük Yemen'e kadar uzanır gibi geliyordu. Oradan bilirim, yıldızlar cıvıl cıvıl, elinizi uzatsanız tutabileceksiniz gibi. Çölde ise çok daha berrak ve net. Elektrik ışığı olmayınca gökyüzü koyu lacivert, siyaha yakın, yıldızlar göz kamaştırıcı bir ihtişama sahip. Yıldızları seyreder, güzergâhlarını anlamaya çalışırken sonsuz ve sınırsız bir varlığın kudretini düşünürsünüz.

Objenin olmayışı size bir Yaratıcı'yı hatırlatır. Karmaşık ve insan ürünü nesnelerin tıkış tıkış olduğu -sonradan görme bir ev hanımının salonunun her metrekaresini eşyalarla doldurması gibi- modern kentlerde bütün objeler size insanın başarılarını hatırlatır. Çölde bunların hiçbiri yok. Siz, güneş ve Allah'la baş başasınız. Mutlak Varlık'ı daha derinden ve sahici olarak hissedersiniz.

Çöl sıcaktır. "Sıcak" sözcüğü çok zayıf kalır. "Cehennem sıcağı" demek lazım. Güneş, gündüzün her saatinde bir ateş topu gibi tepenizde. Su, ağaç, gölge ararsınız. Bu sizin yeşile, bahçeye, meyveye, gölgeye olan özleminizi artırır. Beyninizin tam ortasında canlanan yapraklar, dalları birbiri içine girmiş yemyeşil bahçeler, gürül gürül akan ırmaklar, serin gölgelikler. Yani "Cennet!". Çölün cehennem sıcağını bilmiyorsanız, cenneti iyi tasavvur edemez, kıymetini bilemezsiniz.

Çölde iki fenomen mümkün, biri şanslıysanız önünüze çıkabilecek bir vaha, diğeri, sıcağın beyninize iyice işlemesinden sonra her an ve her yerde gözünüzün önüne gelebilecek serap. Peygamber Efendimiz (sas) hayatın, varlığın ve yaratılışın bilincinde olan mü'minin dünyadaki serüvenini "bir yolcunun çölde seyahat ederken bir vahada dinlenmesi"ne benzetir. Vaha güzeldir, hayat vericidir, ama sonuçta dört yanı çöldür. Yolcu yolunda gerek, vahada çok oyalanmaya gelmez. Ve aslında hayatın derin anlamını doğru okuyamazsanız sizin için varlığın bütün boyutları serap olur. Çölde vaha ve serap ikiz kardeştir.

Çölde obje yok demiştik. Yani sanki sonsuzluğa uzanan bu düz mekânda aslında bir melce/sığınak yok. Mutlak Varlık'ın gücü var, sadece O'na sığınabilir, sadece O'ndan yardım dileyebilirsiniz. Çölde kendinizi öylesine çaresiz, sınırlı, sonlu, izafi ve aciz hissedersiniz ki, etrafınızı saran belli belirsiz korku, ürküntü hali size umut etmenin ne demek olduğunu öğretir. Allah yoksa umut da yoktur. Çünkü çölün var edicisi varsa, insanı koruyan, kollayan bir Varlık da var ve bu aynı Zat'tır, yani Rahman ve Rahim olan Rab'tır.

Çölün "deve"yle ilgisini anlatmak zor. Kur'an-ı Kerim'de yaratılışına dikkat çekilir: "Onlar devenin nasıl yaratıldığına bakmıyorlar mı?" Deve, mucizevî bir hayvan. 18 gün aç-susuz kalabilen bu mübarek hayvan, 100 km'lik yolun haritasını, krokisini hafızasında taşır. Gittiği yolun güzergâhını bir metre sapma göstermeden döner. Bu sabırlı, ama kolay kolay unutmayan hayvanın gözleri tıpkı araba camı gibi. Gözlerinin üzerinde iki tabaka var, biri saydamdır, fırtına koptu mu, hemen kapanır, diğeri silecek gibi onu tozlardan temizler. Arap dilinin, edebiyatının, müziğinin temel objesidir; duruşuna, niteliğine göre 200 ayrı ismi var.

İyice düşündüğümüzde, son vahyin ancak çölde yaşayan bir topluluğun içinden bir peygambere gelebileceğini çok daha iyi anlarsınız.


"çöle dair harikulade bir tasvir..."

çöl değilde deveye hayran kaldım