[Kemalist59]

Atatürk'ün gerçekleştirmek isteyip de gerçekleştiremediği içinde ukde olarak kaldığı " Toprak Reformu" . Bu reform neden tam manasıyla gerçekleştirilemedi bu ayrı bir tartışma konusudur. Celal Bayar'ın İktisat Vekili olduğu dönemde hazırlamış olduğu " Şark Raporu" bu anlamda önemli bir çalışmadır. Bayar raporunda, Şeyh Sait ve Ağrı isyanlarından sonra bölgede yaşayan Kürtlere karşı ayrımcı politikalar izlenmemesi gerektiğini ifade ediyor. Şark Raporu'nun bir başka önemli yanı ise, Doğu'da Toprak Reformu'nun öneminin üzerinde ısrarla durmasıdır.

Celal Bayar'ın 1936 yılında hazırladığı Şark Raporu, şu sözlerle başlamaktaydı:

" Doğu illeri bizim rejimimize gelinceye kadar kati bir tarzda hakimiyetimiz altına
girmemiştir. Geçmiş hükümetler, halk üzerindeki hakimiyetlerini ağalar ve şeyhler
vasıtasıyla yürütmek istemişlerdir."
Raporda daha sonra şöyle denmekteydi:
"Köylüyü toprak sahibi yapmak, köylüyü hükümete bağlayacak çok tesirli bir
tedbirdir. Bu tedbirin tam semere verebilmesi için de ikinci bir şart vardır. O da,
muhitteki nüfuz sahibi mütegallibenin aileleriyle birlikter iç vatana nakledilmesi
keyfiyetidir. Bu hareket, devlet nüfuz ve kuvvetini göstermekle beraber, halkın
zorbalıktan fiilen kurtarılmasına yardım etmektedir. Bu itibarla muhitte memnuniyet
yaratmaktadır." Atatürk, 5 Kasım 1937 günü elyazısıyla Bayar'a yolladığı mektupta, raporun "kıymetli
bir iş programı" olduğunu belirtiyor, "kolaylık ve başarılar" diliyor.

(Celal Bayar, Şark Raporu, Kaynak Yayınları 2007, sayfa 52. Celal Bayar'ın kızı
Nilüfer Gürsoy'un bu baskıya yazdığı önsöz bölümünden)