Rekabet Yasağı:
BK. m.455 “Rekabet yapmak memnuiyeti (yasağı)”
başlığı altında bu konuda bir düzenleme
getirmiştir. Bu madde sadece ticari işletme ile ilgili
değil, aynı zamanda ticari mümessil için de geçerli bir maddedir. Bu maddeye göre ticari mümessiller işletme sahibinin izni olmaksızın gerek kendi namlarına gerek üçüncü şahıs namına müessesenin yaptığı nevide dahil bir iş yapamazlar. Yani ticari mümessil,müvekkilinin izni olmadan gerek kendi namına gerek üçüncü kişiler namına temsil ettiği işletmenin yaptığı işler nevinden işler yapamaz. Bu
hüküm adi, kollektif, anonim, limited şirketler,
kısacası ticari mümessilliğin yapıldığı tüm işletmelerde geçerlidir. Bu yasak temsil ilişkisi devam ettiği sürece geçerlidir.
Temsil yetkisinin bitmesinden sonrada sözleşmeyle bu yasak sürdürülebilir. Öte yandan açık veya zımni olarak ticari mümessile rekabet yasağına giren konularda işlem yapma izni verilmiş olabilir.
Bu hükmün ikinci fıkrasına göre bu hükmü ihlal edecek tarzda kendi namına veya üçüncü şahıs namına bir takım işler yaparlarsa, işletme sahibi, zarar ve
ziyanın tazminini isteme ve bu cihetle yapılan işleri
kendi hesabına alma hakkını haizdir. Yani, rekabet
yasağına aykırı davranışlarda bulunulması halinde, müvekkil seçimlik imkânlara sahiptir: 1)
Yapılmış olan işlemin (muamelenin) kendi
hesabına yapılmış olmasını veya 2)
Yasaklanmış olan işlemin getirdiği kazancın
(menfaatin) kendisine verilmesini, sözleşme henüz ifa
edilmemişse üçüncü kişiye karşı olan hak ve
taleplerin kendisine geçirilmesini veya 3) Zarar ve ziyanın(müspet zarar) tazmin edilmesini isteyebilir.
Ticari Mümessillik Sıfatının Sona Ermesi:
• Azil: Ticari mümessil her zaman müvekkil tarafından azlonulabilir. Elbette bundan ticari mümessilin bir zararı olursa ticari mümessil bunların tazminini isteyebilir.
• İstifa: Ticari mümessil de her zaman istifa edebilir. Uygun olmayan zamanda istifa etmesi durumunda müvekkil zarara uğrarsa, müvekkil zararın tazmini talep edebilir.
Azil veya istifa ile temsil yetkisi sona erdiğinde, keyfiyet ticaret siciline tescil ve ilan edilir. Burada sicilin fonksiyonu ihdasidir (kurucudur). Yani temsil yetkisi ancak tescilden itibaren sona erer (BK.m.452/1) ve ilandan itibaren üçüncü kişilere
karşı hüküm ifade eder (TK.m.39/1). Aksi halde iyiniyetli üçüncü kişilerin ticari mümessil ile yaptıkları
işlemeler ticari işletme sahibini bağlar.
• Ticari mümessilin ölümü: Ticari mümessilin ölümü bu yetkiyi sona erdirir. İşletme sahibinin ölümü bu yetkiyi sona erdirmez.
• İşletmenin devri: İşletmenin devredilmesi
durumunda da ticari mümessillik sıfatı sona erer. Zira ticari mümessillik şahsi güvene dayanan bir münasebettir.İşletme devredilmişse yeni sahip bu ticari mümessille çalışmak zorunda değildir. Buna
karşılık işletme sona erip tasfiyeye girmişse, ticari mümessillik sıfatı ortadan kalkmaz.
Yani tasfiye ticari mümessillik sıfatını sona
erdirmez. İşletmenin devri ile ticari mümessilliğin
sona ermesi durumu da ticaret siciline tescil ve ilan gerektirir.
• İflas: İşletme iflas ederse, zaten her şey iflas
masasına geçer ve artık ticari mümessilin yapabileceği bir faaliyet kalmaz. Yani iflas masasına dahil olan ticari işletmeyi artık temsil edecek bir durum
kalmamaktadır. Mallar üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi de ortadan kalkacağı için ticari mümessillik sıfatı da sona erer. Fakat ticari mümessil aynı zamanda tacir ise ve iflas ederse, ticari mümessillik sıfatı sona ermez ve görev yapmaya devam eder.
• Ticari mümessilin fiil ehliyetinin sınırlandırılması veya yitirilmesi: Ticari mümessilin ehliyetinin sınırlandırılması halinde ticari mümessillik sıfatı sona erer. Zira ancak tam ehliyetli kişilerin ticari mümessil olabilir. Bu durumun da tescil ve ilan edilmesi gerekir. Aksi halde sona eren temsil yetkisi
iyiniyetli üçüncü şahıslara karşı devam ediyor
sayılır (BK.m.452/2).
Bunların dışında; işletme sahibinin ehliyetinin sınırlandırılması veya kaybedilmesi, işletme sahibinin ölmesi, işletmenin sona erdirilmesi ve tasfiyesi, ticari mümessilin iflas etmesi (yani ticari mümessil aynı zamanda tacir ise ve iflas etmişse) ticari mümessillik sıfatını sona erdirmez.
Kısaltmalar:
TK:Türk Ticaret Kanunu
BK:Borçlar Kanunu
|