AK Parti |AKParti Forum |AK Gençlik |Recep Tayyip Erdoğan |AKPARTİ Gençlik Forumu|

[Murat Ada]

ABD’NİN İLK DENİZ AŞIRI HAREKATI OSMANLI GARP OCAKLARI ÜZERİNEYDİ
ABD bir İngiliz kolonisi olmaktan çıkıp bağımsız bir devlet olduğunda Avrupa ile deniz ticareti hayatiydi.1700 lerin sonunda Kuzey Afrikayı yada Osmanlı tabiri ile Mağrib’i Garp Ocakları adı verilen yarı otonom Cezayir , Tunus ve Trablus beylikleri idare etmekteydi.Coğrafi olarak çok kritik Akdenize giriş yolunu ellerinde tutmaktaydı bu beylikler.Amerikan ticaret filosunun gemileri daha Cebelitarıktan girer girmez korsan filolarının eline düşüyor , büyük fidye ve paralar ödemek durumunda kalıyorlardı.ABD yönetimi sonunda çareyi bu beylikler ile anlaşmakta buldu.1795 de Cezayir ,1796 da Trablus ve 1797 de de Tunus ile anlaşma imzaladılar.Anlaşmalar Osmanlı diplomasisine ait bir format olan ‘’Ahidname’’ şeklinde olup metin dili Türkçedir.
Bu anlaşmalardan aslan payını alan Cezayir di.Anlaşmalardan yeterince pay alamadığını düşünen beylik Trablustu.Beyliğin başında Karamanlı bir aileden gelen Yusuf Paşa vardı.Beylikler padişaha bağlı olmakla ve hükümranlıkları İstanbul tarafından onanmakla birlikte otonom bir idare sürüyor korsanlığı bir yaşam şekli olarak sürüyorlardı.Yusuf Paşa Amerikalılardan Trablus için Cezayir ve Tunusa tanıdıkları kadar imtiyaz tanımalarını istiyordu.ABD isteklerini reddedince Trablus Dayısı Karamanlı Yusuf Paşa ABD yi savaş ile tehdit eder ve ABD ticaret gemilerine el koyacağını bildirir.
Amerikan yönetimi Akdeniz göndermek üzere bir filo hazırlar.Beklenen hediye ve haraç gelmeyince Trablus İstanbuldan habersiz ve onay almadan ABD ye 1801 Mayıs ayında savaş ilan eder.14 Mayısta ABD elçisi Trablustan ayrılır Trabluslu korsanlarda ABD gemilerine taaruz için denize açılmaktadırlar.Büyük deniz çatışmaları olmamakla beraber Trablus gemileri bazı ABD gemilerini ele geçirirken ABD filosuda Trablusu abluka altına aldı.ABD filosuna destek için bir İsveç filosuda Trablus önlerine gelse de Yusuf Paşa ile anlaşıp ablukayı kaldırıp ayrılırlar.ABD gemileri ile Trablus gemileri arasında bir kaçma kovalama şeklinde devam eden abluka 1803 yılına kadar sürer.1803 Haziranında Kent abluka altında açlık sususzluk çekmeye başlarken ABD filosu şehri ağır bir bombardumana tutar.Ablukayı yaran bir kısım Trablus gemisi başarılı bir şekilde şehre erzak ve su taşır.Bu başarı üzerine ABD filo komutanı Morris görevden alınırken Cezayirde iken ilk kez İstanbula gelerek Türk-ABD temasını tesis eden Amerikalı Kaptan Bainbridge daha sıkı bir abluka için trablusa gönderilir.
Kaptan Bainbridgenin gemisi USS PHILADELPHIA 31 Ekim 1803 te ters bir rüzgar ile Trablus limanı yakınında karaya oturur.Fırsatı kaçırmayan Trabluslular gemiye saldırırlar ve personeli esir alırlar.Esir alınanlar içinde Kaptan bainbridgenin yanında İstanbulun ilk ABD elçisi olacak David Porter de vardır.ABD donanmasının en güçlü gemisi sayılan Philadelphia nın Yusuf paşanın eline geçmesi ABD de derin bir bunalım yarattı.ABD li denizciler günümüz sinsi taaruz konseptine benzeyen başarılı bir operasyonla esir tutulan gemiye sızıp yakmaya muvaffak oldular.Yusuf Paşa elindeki bu büyük kozu kaybetse de şehir inatla direniyordu ABD filosu şehri bombarduman ettikçe karşılık veriyorlar hatta zayiat verdiriyorlardı.
Abluka uzadıkça ABD liler farklı bir yönteme girişirler.Yönetimi içerden ele geçirmek.Ne kadar tanıdık geliyor değil mi.Trablus dayısı Karamanlı Yusuf Paşanın Ağabeyi Ahmed Beye ulaşırlar ve onla gizlice anlaşırlar.Ahmed Bey 1805 Martında ABD nin Tunus konsolosu Eaton la Mısırda buluşarak 10 ABD li subayın idare ettiği yaklaşık 500 kişilik bir birlik ile yolda Araplardan da güç devşirerek Derne ye ilerler.ABD donanma gücünün desteği sayesinde şehri zapt ederler.Yusuf Paşa kuvvetleri şehri kuşatır.
Yusuf Paşa ABD liler ile anlaşmak zorunda kalır.Anlaşma gereği Eaton Ahmed Beyi Derneden geri çekecek Trablus topraklarından uzak tutacaktır.Trablustaki esirler salıverilecek ve yıllık vergi miktarı düşürülecekti.ABD yönetimi artık ihtiyacı kalmadığı Ahmed beyi ve 30 adamını İtalyada ki Sirakuza kentine götürdü ve ayda 200 dolar maaş verdi.Eaton ABD de ünlendi ,Kongre ABD de Eatonun seçtiği 6 bin dönüm araziye DERNE adını verdi ve bin dönümünü Eatonanın mülküyetine bıraktı.Trablus ile ABD arasında ki barış 1805 haziranında ki anlaşma ile tesis edildi.Osmanlı başkenti de olaylardan ve garp ocaklarının başı bozuk hareketlerinden huzursuzdu.1835 yılında Karamanlı ailesinin Trablustaki yönetimine son verildi ve Trablus merkeze bağlı bir Osmanlı sancağı haline getirildi.