Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS tarihi

*Kudüs’ün tarihi çok eskidir Şehirdeki mö. IV. binyıla ait çömlekler, şehrin güneydoğusunda bir kavmin yaşadığını, göstermektedir. İslâmda Kudüs şehri, tarih sahnesine Bronz çağında Ken‘ân şehirleriyle birlikte çıkmıştır. XIX. yüzyıl Mısır metinlerinde Kudüs bir Ken‘ân site devletidir
*Kudüs (Yeruşalayim) adı Tevrat’ta Tevrat’ta Salem geçer Eski Ahid’de şehirden Hz. İbrâhim sebebiyle bahsedilmektedir Tevratta Hz. İbrâhim’in, oğlu İshak’ı kurban etmek istediği Moriya diyarına Hz. Süleyman’ın mâbedi yaptırdığı kabul edilmektedir *Bronz çağında m.ö. XV. yüzyıl da Filistin’e gelen Hurriler Kudüs’te yeni yapılar inşa etmişlerdir. Tell Amarna mektuplarının yazarı Hurri Hiba, XIV. yüzyılda Mısır tebaasıyla Kudüs’te hüküm sürmüş Mısır Firavunu Amenofis’e Kudüsten söz etmiştir *Mısır’dan çıktıktan ve çölde kırk yıl kaldıktan sonra Yeşu önderliğinde Filistine giren İsrâiloğulları Kudüs Kralı Adonitsedeki yenmiş, Yebusiler’in hâkimiyetindeki Kudüs’e girmemişlerdir hz.Dâvûd’un şehri alışına kadar kudüs Yebusiler’in elinde kalmıştır. Yeşu’nun ölümüyle Yahuda ve Simeon kabileleri Kudüs’e saldırıp şehri yakmışlar ancak Yebusiler’in hâkimiyeti devam etmiştir.

*Hz.Dâvûd bütün İsrail’e kral olunca Yebusiler’in hâkimiyetindeki Kudüste Sion Hisarı’nı almış Dâvûd’un şehri adını vermiştir Kudüs’ü krallık merkezi yapmış şehri güçlendirmiştir Zion hisarını dinî bir merkez haline getirmek istemiştir ahid sandığını Kudüs’e getirterek sarayına yerleştirmiştir Bir mâbed yapmak istemişsede Rab izin vermemiştir *Hz. Dâvûd’dan oğlu Süleyman yedi yılda Kudüs’te muhteşem bir mâbed olan Mescid-i Aksâyı inşa etmiş, kendisine bir saray yaptırmış, ahid sandığını mâbede koymuş, Kudüse duvar çektirmiştir Hz. Süleyman’ın vefatıyla krallık ikiye bölünmüş Kudüs Yahuda Krallığı’nın merkezi olmuştur.*Süleyman’ın oğlu Rehoboamaya Mısır Kralı Şişak Kudüs’e savaş açmış, mâbedin ve kral evinin hazinelerini götürmüştür seksen yıl sonra şehir tekrar yağmalanmış nüfusu artmış mahalleler oluşmuştur. Yahudalı Amatsyanın Kuzey Krallığı Kudüs’e girmiş, kudüs duvarını yıkmış, mâbeddeki ve kral evindeki değerli eşyayı almıştır

*Yahuda kralları Uzziya ve Yotam kudüs yıkıntılarını onarmış ve duvarları sağlamlaştırmışdır Kral Uzziya zamanında şehirde deprem olmuş Kudüs İsrail kralı tarafından kuşatılmış kuşatma başarılı olmamıştır Kral Hizkiya, mâbedi açmış, ibadeti başlatmış saray ve mâbedin hazinelerini Asurlular’a teslim etmiştir. Asurlular şehri kuşatmışlarsa da veba sebebiyle işgal sonuçsuz kalmıştır. *İsrail krallarının putperestliğe meyletmeleri peygamberlere zulmetmeleri halkın yoldan çıkmasıyla Kudüs felâketler geçirmiş Bâbil Kralı Nebukadnezzar Kudüs kralını emri altına almış, pek çok esirle mâbedin değerli eşyalarını götürmüştür. Üç yıl sonra çıkan isyanla 597’de Kudüs’e ikinci defa girerek Tsedekiya’yı kral yaptı
*On yıl sonra Tsedekiya’nın saltanatında Nebukadnezzar üçüncü defa Kudüs’e yürüdü şehri kuşattı korkunç bir açlık başladı şehir düştü mâbed, saray ve Kudüs ateşe verildi duvarlar yıkıldı halk sürgün edildi yahudiler Hicaza yerleşmiş Kudüs elli yıl boyunca harabe halinde kalmıştır.

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS tarihi

*Bâbil esaretinden sonra Kudüs Pers hâkimiyetine girmiş mö.538 de Makedonyalı İskender şehri almış şehir çeşitli savaşlar görmüş,Mısırlı Ptolemaioslar, Selevkoslar şehre hâkim olmuştur. Milâttan önce 168’de Epiphanes, Yunan ilâhlarının heykelleriyle mâbedi kirletmiş, Makkabi isyanları başlamış ve mâbed temizlenmiştir. *Helenistik dönem 63 yılında Pompeus Kudüs’ü işgal etmiş, şehrin duvarlarınını yıktırmış, Crassus mâbedi yağmalamış, 40 yılında Partlar şehri ele geçirmiş, Büyük Herod 37’de şehri alıp duvarları onarmış, mâbedi yeniden inşa etmiştir. İnşaat mö. 20’de başlamış, Hz. Îsâ zamanında da sürmüştür.
*Herod kudüs kalesini takviye etmiş Antonia adını vermiştir. Herod öldüğünde Kudüste iki duvar vardır bizanslı Agrippa ms.43’te üçüncü duvara başlamıştır 70 te Romalı Titus şehri kuşatmış, mâbed ve şehir yanmıştır. Titus, duvarları yıktırmıştır.

*İmparator Hadrien Kudüse putperest bir şehir kurmak isteyince yahudiler ayaklanmış, ayaklanma bastırılıp şehrin inşası tamamlanmış, adına Colonia Aelia denmiş ve asırlarca varlığını korumuştur. Jüpitere ithaf edilmiştir Merkad-i Îsâ Kilisesi’nin yerine Afrodit Mâbedi yapılmıştır.
Şehre girmeye kalkan yahudiler öldürülmüş İmparator Konstantinos bunu kaldırmıştır.
*Konstantinos’un annesi Helena 326’da Zeytindağı’nda kilise yaptırılmış Konstantinos Hz. Îsâ’nın çarmıha gerildiği yerde Merkad-i Îsâ Kilisesini yapmıştır Konstantinos’un Hıristiyanlığı kabul etmesiyle Süleyman Mâbedi’ndeki Jüpiter tapınağı yıkılmıştır *Hıristiyanlar, Hz. Îsâ’nın sözlerine hürmeten Süleyman Mâbedi’ni inşa etmeyi reddetmişler 614’te Sâsânîler tarafından işgal edilen Kudüs’ü 629’da Bizanslı Herakleios kurtarmış İranlılar’dan geri aldığı kutsal haçı Kudüs’teki yerine koymuş, şehir 638’de müslümanlarca fethedilmiştir.

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS İlâhî Dinlerde Kudüs’ün Yeri.

*Kudüs Tevrat’ta sadece bir defa Salem adıyla zikredilir İshak’ın kurban olarak takdim edildiği Moriah dağının Süleyman Mâbedi’nin yeri olduğu tartışmalıdır. Şehrin krallık ve ibadet merkezi oluşu Hz. Dâvûd’la başlar Birinci mâbed döneminde mâbedin olduğu tepeye Sion tepesi denilmekteydi, Sion Kudüs’ün tamamıydı Hz. Dâvûd’a saltanatının ebediyen devam edeceği vaad edildiğinde Kudüs’ün ebedîliğine işaret sayılmıştır
*Hz. Süleyman zamanında mâbedin inşası Kudüs’e ayrı bir kutsallık sağlamış, bir taraftan Dâvûd’un saltanatının ebediyen devam edeceğine dair ilahi vaadi, diğer taraftan mâbedin ilahi mekânı olarak kabulü şehri kutsallaştırmıştır.*Mezmurlar’da ahid sandığının getirildiği Dâvûd şehri Rabbin seçtiği bir şehir olarak değil Rabbin meskeni olarak takdim edilmektedir. Peygamber Yeremya’ya göre Kudüs“Rabbin tahtı, adalet yurdu, kutsiyet dağı” yüksekliği güzel, bütün yerin sevinci” güzelliğin kemalidir yeremya Eğer seni unutursam ey Yeruşalim, sağ elim hünerini unutsun; seni anıp sevincimden üstün tutmazsam dilim damağıma yapışsın” demektedir.

*Kudüs, kutsallığı sebebiyle yahudi şeriatında farklı bir konumdadır ilahi bir yer olduğu için Kudüste ilaha kurbanlar takdim edilip hac ifa edilmiştir yılda üç defa Pesah, Şavuot ve Sukkot bayramlarında her erkek kurban takdimi için Rabbin huzurunda mâbedde bulunmakla yükümlü tutulmuştur *Hac mekânı olduğu için yahudiler kudüste ikamet etmek durumunda kalmışlar, kudüs kültür hayatını şekillendirmiştir allah Tarafından seçilen Kudüs, Yahudiliğin en yüce simgesidir Peygamberler övgüyle bahsetmişlerdir. İşaya Kudüs’ü “adalet şehri” diye adlandırmış şeriatın Sion’dan, Rabbin sözünün Yeruşalim’den çıkacağını bildirmekte Yeremya Kudüs’e “Rabbin tahtı” denileceğini, bütün milletlerin onda toplanacağını belirtmektedir*Eski Ahid’de kudüsün güzelliği anlatılmakta sevgiliye benzetilmektedir Neşîdeler Neşîdesi, Kudüs’ü görmeyenin güzelliği bilemeyeceği belirtilmekte, Midraş’ta Âdem’in Kudüs toprağından, dünyanın Sion’dan yaratıldığı nakledilmektedir. Yahudi şeriatında Kudüs şehri en kutsaldır. Yeryüzündeki en kutsal yer kutsallar kutsalı mekân Kudüs’teki mâbedde bulunmaktadır.

*Ms.70 teki yıkımla yahudi milletinde Kudüsün önemi azalmış mânevî sembol şeriat simgesi olarak varlığını sürdürmüştür ona özlem vardır Yahudiler dua ve ibadetlerinde Kudüs’e dönerler Yemek duasında Kudüs’ün inşasını diler Günde üç defa yapılan Amidah duasını Kudüs’e dönerek yapar Dâvûd saltanatını kurma arzusunu ifade eder Yıllık üç oruçta Kudüs’ün yıkılışına yas tutarlar

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS İlâhî Dinlerde Kudüs’ün Yeri.

*Kudüs’ün yahudi ibadet hayatındaki önemi yahudi devletinin Mesîh tarafından burada kurulacağı inancına dayanır. Kudüs’ün inşası ve mâbedin yapılması buna işarettir Yahudi geleneğinde yerde ve gökte Kudüs vardır. yerdeki Kudüs’e girmeden gökteki Kudüs’e girilemez *Kudüs dünyanın sonunda yerdekinin yerini almak üzere inecektir Kudüs kurulduğunda ve ölüler diriltildiğinde mâbedin bulunduğu tepeye Zeytindağı’na gömülme arzusu vardır. Yahudi Fısıh bayramı seder sofrası ve kefâret günü ibadeti “seneye Kudüs’te” dileğiyle sona erer*İncilde Kudüs önemlidir Markos incilinde Hz. Îsâ, Galile bölgesinde halka tebliğe başlar ve Kudüste mâbedi temizler. Yahudilerin tepkisiyle karşılaşır şehrin dışında çarmıha gerildiğinde mâbedin perdesi yırtılır. Yuhanna İncili Hz. Îsâ’nın birçok defa Kudüs’e geldiğini hayatı Kudüs’te sona erdiğini söylerler

*Kudüs ismi Kur’an’da geçmez şehirden el-Mescidü’l-Aksâ’nın mübarek kılınan çevresi şeklinde bahsedilmiştir bölge “mukaddes toprak iyi, güzel bir yer” olarak nitelendirilmiştir. Hadislerde Mescid-i Aksâ Mescid-i Harâm ve Mescid-i Resûlullah ile beraber üç mescidden biridir Mescid-i Harâm’dan sonra inşa edilen ikinci mescidtir *Hz. Peygamber Beytülmakdis’te namaz kılmayı tavsiye etmiştir rivayetlerde Hz. Îsâ Medine’de Resûl-i Ekrem’in kabri yanında veya Kudüs’te defnedilecektir.Hicretten önce üç yıl süreyle Hz. Peygamber Kâbe’yi önüne alıp Kudüs’e yönelerek namaz kılmış Medinenin on yedinci ayında devam ettiği, daha sonra kıblenin Kâbe’ye çevrilmiştir *Hz. Peygamber’in, Mescid-i Harâm’dan mübarek Mescid-i Aksâ’ya götürülmesi mi‘rac mûcizelerinde Mescid-i Aksâ’ya gitmesi şehrin önemini arttırmıştır. Muhammed Hamîdullah, Mescidü’l-Aksâ’nın Beytülmakdis değil semalarda bulunan, meleklerin Allah’a ibadet ettikleri bir mescid olduğunu ileri sürmüştür *Kudüs, Hz. İbrâhim ve peygamberlerin yaşadığı, mukaddes bir bölge olması, Hz. Süleyman’ın Beytülmakdis’ini barındırması, İsrâiloğulları ve peygamberlerin mücadele mekânı olmasıyla semavî dinlerde önemli bir yere sahiptir

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS Fetih ve Haçlı İstilâsı

*Müslümanlara Suriye ve Filistin kapısını açan Ecnâdeyn zaferinin ardından Bizans’a ait birçok şehir fethedilmiş, Suriye Yermük zaferiyle Bizanstan alınmış sıra Filistine gelmişti. kutsal merkez Kudüs’ü kuşatan İslâm orduları başkumandanı Ebû Ubeyde den aman dileyen Kudüs halkı şehri halifeye teslim etmek istedi Hz. Ömer, Ebû Ubeyde’nin davetiyle Câbiye’den Kudüs’e gelerek şehri teslim aldı *Kudüs halkıyla yapılan anlaşma cizye ve haraç karşılığında mal ve can güvenliğini, din ve ibadet hürriyetini sağladı hz. Ömer’in Câbiye’de Kudüs heyetiyle anlaştı 638 de Kudüs’ün fethiyle cami inşa eden Hz. Ömer kadı olarak tayin ettiği Sâmit’ten halka İslâm’ı öğretmesini istedi. *Hz. Osman Kudüs’e önem verdi Silvan bahçelerini kudüse vakfetti kutsal Kudüs’ün fethiyle şehri ziyaret etmiş, ve yerleşmiştir. Bazı sahâbîlerin mezarı Kudüs’tedir Sâmit bunlar arasındadır.

EN GÜZEL DUA ZİKİRDİR

ELİMİZİ SEMAYA KALDIRIYORUZ TÜM ŞEHİTLERİMİZE TÜM ÖLMÜŞLERİMİZE TÜM SEVDİKLERİMİZE VE TÜM İNSANLARA ALAHIN 99 İSMİ İLE İSTİYORUZ

ALLAH *ER-RAHMAN*ER-RAHİM**EL-MELİK*
EL-KUDDÜS*ES-SELAM*EL-MÜMİN*EL-MÜHEYMİN*
EL-AZİZ*EL-CEBBAR*EL-MÜTEKEBBİR*EL-HALIK*
EL-BARİ*EL-MUSAVVİR*EL-GAFFAR*EL-KAHHAR*
EL-VEHHAB*ER-REZZAK*EL-FETTAH*EL-ALİM*
EL-KABID*EL-BASIT*EL-HAFID*ER-RAFİ*EL-MUİZ*
EL-MÜZİLL*ES-SEMİ*EL-BASİR*EL-HAKEM*
EL-ADL*EL-LATİF*EL-HABİR*EL-HALİM*EL-AZİM*
EL-GAFUR*EŞ-ŞEKUR*EL-ALİYY*EL-KEBİR*
EL-HAFIZ*EL-MUKİT*EL-HASİB*EL-CELİL*
EL-KERİM*ER-RAKİB*EL-MÜCİB*EL-VASİ*
EL-HAKİM*EL-VEDUD*EL-MECİD*EL-BAİS*
EŞ-ŞEHİD*EL-HAKK*EL-VEKİL*EL-KAVİYY*
EL-METİN*EL-VELİYY*EL-HAMİD*EL-MUHSİ*
EL-MÜBDİ*EL-MUİD**EL-MUHYİ*EL-MÜMİT*
EL-HAYY*EL-KAYYUM*EL-VACİD*EL-MACİD*
EL-VAHİD*ES-SAMED*EL-KADİR*EL-MUKTEDİR*
EL-MUKADDİM*EL-MUAHHİR*EL-EVVEL*EL-AHİR*
EZ-ZAHİR*EL-BATIN*EL-VALİ*EL-MÜTEALİ*
EL-BERR*ET-TEVVAB*EL-MÜNTEKİM*EL-AFÜVV*ER-RAUF*MALİKÜL MÜLK*ZÜL-CELALİ VEL İKRAM
EL-MUKSİT*EL CAMİ*EL GANİY*EL-MUĞNİ
EL-MANİ*ED-DARR*EN-NAFİ*EN-NUR*
EL-HADİ*EL-BEDİ*EL-BAKİ*EL-VARİS*
ER-REŞİD*ES-SABUR*

Tüm şehitlerimize ve tüm ölmüşlerimize bir fatiha okuyalım

Bismillahirrahmânirrahîm.Elhamdü lillâhi rabbil'alemin Errahmânir'rahim Mâliki yevmiddin İyyâke na'budü ve iyyâke neste'în İhdinessırâtel müstakîm Sırâtellezine en'amte aleyhim ğayrilmağdûbi aleyhim ve leddâllîn amin

Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın ismiyle.Hamd o âlemlerin Rabbi,O Rahmân ve Rahim,O, din gününün maliki Allah'ın.Ancak sana ederiz kulluğu, ibadeti ve ancak senden dileriz yardımı, inayeti.
Hidayet eyle bizi doğru yola,O kendilerine nimet verdiğin mutlu kimselerin yoluna; o gazaba uğramışların ve o sapmışların yoluna değil.

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS ve islam tarihi

*Müslümanlara Suriye ve Filistin kapısını açan Ecnâdeyn zaferinin ardından Bizans’a ait birçok şehir fethedilmiş, Suriye Yermük zaferiyle Bizanstan alınmış sıra Filistine gelmişti. kutsal merkez Kudüs’ü kuşatan İslâm orduları başkumandanı Ebû Ubeyde den aman dileyen Kudüs halkı şehri halifeye teslim etmek istedi Hz. Ömer, Ebû Ubeyde’nin davetiyle Câbiye’den Kudüs’e gelerek şehri teslim aldı *Kudüs halkıyla yapılan anlaşma cizye ve haraç karşılığında mal ve can güvenliğini, din ve ibadet hürriyetini sağladı hz. Ömer’in Câbiye’de Kudüs heyetiyle anlaştı 638 de Kudüs’ün fethiyle cami inşa eden Hz. Ömer kadı olarak tayin ettiği Sâmit’ten halka İslâm’ı öğretmesini istedi. *Hz. Osman Kudüs’e önem verdi Silvan bahçelerini kudüse vakfetti kutsal Kudüs’ün fethiyle şehri ziyaret etmiş, ve yerleşmiştir. Bazı sahâbîlerin mezarı Kudüs’tedir Sâmit bunlar arasındadır.

*Emevîler döneminde Muâviye* devletin merkezini Dımaşk’a nakletmiş Kudüs önem kazanmıştır Muâviye, Suriye valisi iken Hz. Osman’ın katillerinin cezalandırılması konusunda Mısır fâtihi Amr ile Kudüs’te anlaşmış Kudüs’te halifeliğini ilân etmiştir Filistin bölgesi valilik tayininde şeref pâyesi* görülmüştür*Emevîlerin en önemli imar faaliyeti Kubbetü’s-sahre ve Mescid-i Aksâ’nın inşasıdır halife Abdülmelik tarafından yaptırılan ve islamın en güzel eseri Kubbetü’s-sahre’nin* müslümanları hac için Kudüs’e yöneltmek amacıyla inşa ettirildiği görüşleri vardır
*Mescid-i Aksâ, Abdülmelik ve oğlu Velîd tarafından onarılmış Dımaşk-Kudüs yolu* düzenlenmiş, surlarda iki kapı açılmış, darphâne kurulmuştur Süleyman Abdülmelik’in Remle’yi Filistin’in merkezi yapmış Kudüste Arap nüfusu artmıştır son Emevî hükümdarı Mervân’a yönelik isyanlarda kudüs yakılıp yıkılmıştır

*Abbâsî iktidarında Bağdat başkent olmuş Suriye Filistin geri kalmıştır Kudüs ise islamın üçüncü kutsal şehridir Halifesi Mansûr, aksayı 748 de Mehdî-Billâh 780 de ki Hârûnürreşîd hıristiyan ve yahudilerinde kalabileceği* yerler yaptırdı* kütüphane kurdurdu.hıristiyan ve yahudiler maddî destek verdi *Kudüsdeki yahudiler din ve ibadetlerinde serbest idiler. Kudüs’e büyük önem veren halife Me’mûn Harem-i şerif’in doğu ve kuzey kapılarını yaptırmış Muktedir-Billâh’ın annesi Kubbetü’s-sahre’ye dört güzel kapı hediye etmiştir.*Kudüs, VIII. yy da önemli bir ilim merkeziydi geldi. Râbia el-Adeviyye, Bişr el-Hâfî* gibi sûfîler Kudüs’ü cazibe merkezi haline getirdi. Abbâsîler döneminde Kudüs ilmî ziyaret ticaret güvenlik merkeziydi ancak salgın deprem kıtlıklardan etkilenmiştir* Mu‘tasım zamanında Filistinde çiftçileri toplayan Yemânî* ayaklanmasında halk şehirden kaçtı ve ibadet mekânları âsilerce tahrip edildi.

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS ve islam tarihi

*Mısır’da Tolunoğullarını kuran Ahmed Tolun 878 Filistin’i aldı Kudüs Kahire idaresinde kaldı. Tolunoğullardan İhşîdîlere İhşîdîler’in Fâtımîlerce yıkılmasıyla da kudüs fâtımîler’in hâkimiyetine girdi.*Fatimiler döneminde kudüse yahudiler idareciler ve müslümanlar defnedildi* Abbâsîler’in Mısır valisi Nûşerî ve Mansûr İhşîdîler’in kurucusu Tuğç, kardeşi Hasan, oğulları Ebü’l-Kāsım Ebü’l-Hasan İhşîdîler’in veziri ve hükümdarı Kâfûr kudüste gömülmüştür*Kudüs, 969-1071 de Fâtımî hâkimiyetindeydi Filistin ve Kudüs, Karmatîler ve Cerrâhîler ve bedevî mücadelelerine sahne oldu. Cerrâhîler Bizans desteğiyle Filistinde söz istediler Dengesiz Fâtımî Halifesi Biemrillâh döneminde Kudüs’te müslüman yahudi ve hıristiyanlar zorlandılar Hâkim, kıyame Kilisesi’ni yağmalattı
*Fâtımîler devrinde Kudüs tıpda gelişti* birçok tabip yetişti. zengin vakıflarda, hastalar* ücretsiz tedavi ediliyordu. X. yüzyılın sonlarında İsmâilî daveti yaygınlaştırmak için şehirde bir dârülilim kuruldu.*XI.yüzyılda Filistin’deki* depremler Kudüs’ü* etkiledi.* Kubbetü’s-sahre ve Mescid-i Aksâ, Halife Zâhir tarafından inşa edildi. 1068 depreminde Remle’nin* zarar görmesi Kudüs’ü* öne çıkardı.* hıristiyan hacıların sayısı arttı 1065’te Kudüs’e Avrupa’dan 12.000 kişilik bir kafilenin geldi Fâtımîler kudüs surları ve kalelerini onardı.

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS ve islam tarihi selçuklular

*Kudüs, Fâtımîler’den sonra çeyrek asır* Selçuklu-Türkmen hâkimiyetinde kaldı. Selçuklu kumandanı Atsız Kudüs’ü 1073 te zaptetti Fâtımîleri uzaklaştırdı Fâtımî Halifesi Billâh adına okunmakta olan hutbeye son verdi Abbâsî Halifesi Biemrillâh ve Büyük Sultan Alparslana hutbe okuttu. *Kahire önlerinde Fâtımîlere mağlûp oldu. Kudüs’teki Araplar Atsıza* isyan etti şehirde Fâtımîler adına hutbe okundu Dımaşk’a çekilen Atsız, Anadolu Türkmen kuvvetleriyle Kudüse yürüdü bir günlük kuşatmadan şehri ele geçirip isyancıları cezalandırdı. Sultan Melikşah’ın kardeşi Tutuş 1079 da Atsız’ı ortadan kaldırdı, Kudüs ve çevresini Artuk beye verdi

*Artuk Bey 1089 da* Kudüs’te yeni bir cami yaptı Artuk Bey’in ölümüyle kudüs oğulları Sökmen ve İlgazi’nin elinde kaldı. Halep Selçuklu Meliki Tutuş ile Dımaşk Selçuklu Meliki Dukak mücadelesinden istfade eden Fâtımî veziri* başkumandanı Efdal Kudüs’ü kuşatarak İlgazi ve Sökmen’den teslim aldı (Temmuz 1098). *Selçuklu Antakya emîri Yağısıyan kudüsü Fâtımîler’den almak amacıyla Nablusta Kudüse* yürüdüyse başarı sağlayamadı. Bir yıl sonra da şehir Haçlılar’ın eline geçti (1099).
*Selçuklular’ın Kudüs hâkimiyeyindeki yirmi beş yıl şehir Sünnî çizgide gelişti Şâfiî âlim Nasr Nasriyye Medresesi’ni hanefî medresesi kurdu.Ferec eş-, Hanbelî mezhebinde dersler verdi.İslâm dünyasının* âlimleri Kudüs’e geldi Gazzâlî ve İbnü’l-Arabî de vardı Mutahhar Makdisî Kayserânî Kudüslü meşhur âlimlerdendir* *Yahudilik’te ve Hıristiyanlık’ta da kutsal sayılması, Hz. Peygamber’in mi‘raca götürülmesi ilk kıble olması Kur’an’da olmasıyla* Kudüs’ün islamda önemli bir yeri vardır.

Kaynak tdv islam ansiklopedisi
KUDÜS krallığı

Haçlılar Dönemi.*I. Haçlı Seferinde üç yıl süren yürüyüşlen sonra 7 Haziran 1099 da* Fâtımîler’in elindeki Kudüse ulaştılar. hayalini kurdukları Kudüs gözlerinin önündeydi; bu yere Sevinç tepesi Montjoie dediler ordugâh kurdular. Şehir sağlam surlarla çevriliydi. Vali* kuşatmaya karşı önlem almıştı. Yafa Limanı’na gelen* Cenova ve dört İngiliz gemisinin yardımıyla Haçlılar kudüse taaruz ettiler *Haçlılar kudüsün kuzey surlarına hücum ettiler Bouillon’un birlikleri, Çiçek Kapısını aşdılar. Şehre inenler Sütunlar Kapısı’nı açtı ana ordu şehre girdi beş haftalık kuşatmadan sonra kudüs düştü (15 Temmuz 1099).

*Haçlılar kudüsü kuşattılar Müslümanlar Kubbetü’s-sahre ve Mescid-i Aksâ ya* sığınıp canını kurtarmaya çalıştı Tankred’in sancağı Kubbetü’s-sahre’ye asıldı. kutsal yer* yağmalandı. Toulouse Kontu güney surlarından şehre girdi valiye
Davud kulesini Fatimi valisi çaresizlik içinde Kudüs’ten canlı çıkan tek müslüman grup oldu.
*Müslümanlar 638 de Kudüs’ü fethettiklerinde Halife Ömer can ve mal güvenliği sağlamıştı Haçlılar bütün müslümanları, ve Mûsevîler’i katletti dünyada eşi görülmemiş bir vahşetti şövalyeler Araplar’ın yuttukları altınları bağırsaklarından çıkardı öldürdükten sonra karınlarını deşti ellerinde kılıç şehirde dolaşıp hiçbir canlı bırakmadılar
*Haçlılar kudüsü öldürdüler. Mescid-i Aksâ kılıçtan geçirildi. Kutsal mabedi katlettiler Harem-i şerif kan içindeydi* kudüsteki tam bir katliamdı Katliamı dünya dehşet içinde izliyordu kurbanların sayısı belli değildi Kudüs’te müslüman ve Mûsevîler öldürüldü İslâm dünyası yastaydı* Müslümanlar barbar Haçlılarla iki yüzyıl mücadele ettiler kan ve revan içinde selahaddini bekliyordu

*Kudüs’ün zaptından iki sonra idarenin başına “kutsal mezarın bekçisi”* Bouillon seçildi patrik Arnoul ibadet eden papazları aforoz etti 461 yıl İslâm sancağı olan Kudüs’te hıristiyan hakları korunmuş, dine saygı gösterilmişdi. Kudüs Latinler tarafından zaptedilince yerli hıristiyanlar müslümanların gitmesinden pişmanlık duydular
*Haçlılar Kudüs’te müslüman eserlerini* yağmaladılar.* Aksâ tahrip edildi, Camiler kiliseye çevrildi başka amaçla kullanıldı. Kutsal Mezar Kilisesi inşa edildi. Kudüs kralları buraya gömüldü. Vaftizci Yahyâ kilisesi büyütülerek 1000 kişilik hastahane ve kilise inşa edildi. Burayı Hospitalier Şövalye Tarikatı’nın yönetti *Kubbetü’s-sahre ya haç dikildi ve mihrap oturtuldu. Mescid-i Aksâ kralların sarayı haline getirildi. Kudüs hıristiyan şehri yapıldı Müslüman ve yahudilerin şehirde kalmasına izin verilmedi. Kudüs’e derin hendekler yapıldı Kudüs’e giriş çıkışı sağlayan dört ana kapı ile şehir surlarına dokunulmadı